Zwarte Zee van Azov en de ‘Realpolitik’ van D66

President Poetin heeft nog vast wel eens nachtmerries waarin oud president Gorbatsjov een prominente rol speelt. Ga maar na, onder zijn leiding werd de déconfiture van de Sovjet-Unie compleet. Van Kazachstan tot de Oekraïne, allemaal foetsjie, maar liefst 14 ’nieuwe’ naties zagen de machthebbers in Moskou nooit meer terug. Bovendien moesten de Russische communisten de Midden- en Oosteuropese satellieten loslaten, Tsjechië, Slowakije, Polen, Hongarije, Bulgarije, Roemenië werden naast EU-lid tot overmaat van ramp nog NAVO-partners ook. Vermeldenswaardig is nog dat de Baltische staten ’als buren op de lip’ van vadertje Rusland al jaren zowel als EU-lid en NAVO-partner door het leven gaan. Maar er is meer. De oude Servische (wapen)broeders dreigen tevens binnen afzienbare tijd in het EU-blok getrokken te worden.

Tja en dan is er nog Oekraïne. Zo rond het jaar 2013 bestond er een acuut gevaar dat de Oekraïners tevens in de ’slipstream’ van de EU zouden geraken. En niet alleen in deze club, maar tevens in de NAVO. Nu, dat was een rode lijn voor Poetin, ’never/nooit niet’ zal hij grimmig gedacht hebben. Tegen Jaap de Hoop Scheffer, ’onze’ toenmalige topman in de NAVO liet hij dat ondubbelzinnig weten: ’this will not be’ vatte hij zijn standpunt – ditmaal in het Engels – kort samen. Probeert U zich in het hoofd te verplaatsen van een trotse Russische burger of politiek leider, het is onvermijdelijk dat U tot de conclusie komt dat het nu maar eens afgelopen moet zijn met die westerse expansiedrang. Hiernaast kloppen de Chinezen aan de oostkant op de deur, in Siberië hebben ze zich  bijvoorbeeld economisch al fors ingegraven. Tenslotte weet je met Trump als Rus maar één ding zeker: het kan alle kanten op maar waarschijnlijk niet de goede! De Russische beer mag niet bij de pakken neerzitten is de boodschap. Allee,zeggen de Russen, de periode van het rondjes lopen als een circusbeer in een aftands circus is definitief voorbij!

De oostelijke Donbassregio die zich de facto al heeft afgescheiden van Oekraïne is grotendeels Russisch of Russisch georiënteerd, in totaal bevinden zich zo’n 15 miljoen Russen in de Oekraïne. Volgens de statistieken telt Oekraïne circa 43 miljoen inwoners maar volgens de zogenaamde ’Oosteuropa experts’ – weet U nog, het legendarische Dr. Clavan typetje van Kees van Kooten – zijn er sinds 2013 maar liefst 8 miljoen Oekraïnse burgers met de noorderzon vertrokken. In de herfst van datzelfde jaar – 2013 – was er een kantelpunt, de toenmalige President Janoekovytsj brak plotseling de onderhandelingen met de Europese Unie over het associatieakkoord af. Gevolg: de pleuris brak, plat gezegd, uit. Klaarblijkelijk had president Poetin een oekaze doen uitgaan die niet was mis te verstaan: kameraad Oekraïners, let op, geen verdere toenadering tot de EU en zeker niet tot de NAVO. Een prettige avond verder.

Het vervolg is bekend, een ’burgeroorlog’ in Oost-Oekraïne waarin onder andere de ’republiek Loegansk’ werd uitgeroepen. De term burgeroorlog is overigens onjuist, het betreft hier gewoon een oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Inmiddels is de oorlog verworden tot een soort loopgraven-status quo waarbij wel geschoten wordt en er dagelijks een paar doden vallen, maar van grote gebiedsoccupaties is geen sprake meer. De consequentie hiervan is een miserabele leefsituatie voor de bewoners van het status quo oorlogsgebied. Nu ja, leefsituatie? Aan alles is gebrek, de arme bewoners kunnen zichzelf amper in leven houden. In de rest van de Oekraïne is het al niet veel beter, de economie ligt op z’n gat, president Porosjenko verrijkt zich – nog meer – in zijn nadagen als president samen met zijn oligarchen.

Eind maart 2019 zijn er presidentsverkiezingen en volgens diverse onafhankelijke nieuwsbronnen is zijn populariteit gezakt tot onder de 6%. Porosjenko is op zijn weg naar de uitgang en gedraagt zich daarom als een kat in het nauw die natuurlijk vreemde sprongen maakt. Tegen de Hongaarse minderheid in Noordwest Oekraïne is hij inmiddel een nationalistische haatcampagne begonnen met het doel zichzelf neer te zetten als DE patriotische beschermheer van het Oekraïnse erfgoed. De kans dat hij overigens de aanstaande presidentsverkiezingen gaat winnen is overigens net zo groot als de kans dat Boris Johnson ooit Prime minister wordt, 0,0 dus. ( zo ziet U maar, de actualiteiten hebben Uw columnist ingehaald, het onmogelijke is toch gebeurd, mede dankzij de zwakke Theresa May. dus, altijd sceptisch blijven bij wat U leest……..)

Tja, wat is dan ’the last resort’ voor de machthebbers in Kiev? Een conflict met de Russen uitlokken natuurlijk. Niet dicht bij huis natuurlijk, waar ligt die zee van Azov ook maar weer? Bootjes dicht tegen de nieuwe Krimbrug aan laten varen en die Russen beginnen vast met schieten. Als ik dan ook nog de NAVO of een aantal EU-landen aan mijn zijde krijg ’internationaliseer’ ik het conflict bovendien, zal Porosjenko gedacht hebben. Aan de andere kant kan het heel goed zijn dat Poetin in zijn wijsheid heeft besloten de druk op Oekraïne te verhogen. Hoe groter de chaos in Kiev voor de presidentsverkiezingen, hoe beter het is voor het Kremlin. Want, in tijden van chaos kan Poetin weer verder westwaarts oprukken.

Welk verhaal klopt volgens U? Ik weet het echt niet, misschien kloppen ze allebei wel. Evident heeft de oplopende spanning te maken met de Oekraïnse presidentsverkiezingen die volgend jaar maart worden gehouden. Porosjenko probeerde in de afgelopen dagen ’een staat van beleg’ van 60 dagen door het parlement te duwen. Tijdens de campagnetijd zou hij met deze maatregel zelfs met geweld elke activiteit van oppositionele kandidaten – bijvoorbeeld de blondlangharige ’diva’ Timosenko, weet U nog? – aan banden kunnen leggen. Uiteindelijk keurde het parlement 30 dagen staat van beleg goed. Chaos en verwarring komt nu goed uit voor Porosjenko, met zijn gechicaneer heeft hij nog de kans om aan de macht te blijven ook. Dat zal George Soros vast wel tevreden stellen, want was hij het niet die 3 jaar geleden de ’Order of Freedom’ uit handen van diezelfde Porosjenko overhandigd kreeg? Weet ik echt niet wie er achter deze ’spindoctoring’ zit daar in de zee van Azov? Nee, maar ik gok toch op Porosjenko, hij heeft tenslotte het meeste te verliezen. Inmiddels verwacht de Oekraïnse president op korte termijn zelfs een grootscheepse militaire aanval van de Russen. Manipulatie met een grote ’M’ zou ik zeggen.

Militair gezien is Oekraïne een soort Calimero. Meermalen hebben hoge militaire Russische officieren tegen journalisten verklaard – vaak tijdens een genoeglijk avondetentje met wodka en kaviaar – dat ’indien ze echt zouden willen morgen een ontbijt op hen zou wachten in Kiev’. Binnen ’no time’ loopt het Poetinleger Oekraïne onder de voet, maar de Russische president weet dat de enig tactisch juiste methode die van de behoedzaamheid is. Tja, die Oekraïners zijn mooi door de internationale gemeenschap in het ootje genomen. Ze waren in Kiev waarschijnlijk zo blij vanwege de bereikte onafhankelijkheid in 1991 dat men pardoes afstand deed van alle kernkoppen en nog het non-proliferatieverdrag ondertekenden ook. In ruil daarvoor werd – nota bene – in Boedapest een memorandum ondertekend waarin de natie Oekraïne SOEVEREINITEITSGARANTIES kreeg van het Verenigd Koninkrijk,de Verenigde Staten en natuurlijk Rusland. Met dit memorandum is het al net zo afgelopen als met de meeste oude kranten. De volgende dag wordt er vis in verpakt.

Het horrorscenario waarin Oekraïne zich momenteel bevindt had merkwaardigerwijs totaal anders uitgepakt als de toenmalige president van dienst een kernkopje in zijn hand had kunnen houden. Kijk maar eens wat er in Noord-Korea gebeurt. ’Need I say more?’ Gek genoeg denk ik dat het voor de vrede, veiligheid en de economie in Europa veel beter was geweest als de Oekraïners een klein kernbommetje in de zolderkast zouden hebben verstopt. En al helemaal beter was het geweest voor de lijdende bevolking van de Oekraïnse Donbass. De oorlogsfrontlijn in Europa beweegt zich in de tijd verder oostwaarts…..Vergelijk de situatie met Pakistan dat atoombommen tot zijn beschikking heeft maar aartsvijand India daar tot nu toe niet mee bedreigt. Waarom niet? India heeft ook kernbommetjes tot zijn beschikking. Dreigen doet Noord-Korea wel, Kim Jong-un bedreigt iedereen, zelfs de duvel en zijn oude moer maar de kleine dikkerd weet dat het uiteindelijk inzetten van het ultieme wapen zelfmoord betekent. Maar met deze brute afschrikkingstactiek is het nog geen Zuid-Koreaan gelukt een vierkante centimeter van zijn land af te snoepen. Ik bedoel maar!

Zo, dit was een mooie opmaat om te reageren op het artikel in NRC over dit thema door Sjoerd Sjoerdsma van D66. Dit Tweede Kamerlid heeft de zondebok voor ‘het  gedoe in de zee van Azov’ natuurlijk al aangewezen en natuurlijk heet deze Rusland. Het is wat hem betreft het brutaalste optreden van de Russen sinds tijden en uiteraard is Poetin 100% verantwoordelijk voor deze provocatie. Wat een ’genuanceerde’ D66’er is deze Sjoerdsma, hij wikt blijkbaar de voors en tegens in een fractie van een seconde af en weet blijkbaar precies hoe het gegaan is. Het zou me niet verbazen als hij meneer Porosjenko een links liberaal gedachtengoed toedicht. Speelt hier op de achtergrond niet een heel klein beetje de voortdurende frustratie en verontwaardiging over het MH 17 drama op de achtergrond? Een ‘vergissingsaanslag’ die Poetin overigens nog steeds op een schandalige manier tegemoet treedt. Maar dat terzijde.

Sancties, sancties, harde sancties klinkt het strijdvaardig uit Sjoerd’s mond. De vrede en veiligheid van Europa staan op het spel, Poetin speelt volgens de D66’er een ontwrichtend spelletje. Daarom moeten nog meer banktegoeden van oligarchen rondom Poetin in de Europese Unie worden bevroren en reisvisa dienen niet meer te worden verstrekt. Vervolgens moeten de sancties tegen Rusland worden gehandhaafd, zelfs uitgebreid! Tot slot moet de bouw van de zogenaamde Nordstream 2 gaspijpleiding door de Europese Unie aan banden worden gelegd. Deze leiding die via de Oostzee Duitsland binnen geleid zal worden geeft Rusland de mogelijkheid Oekraïne te omzeilen. Daarmee worden Poetin cum suis een stuk minder afhankelijk van de grillen van de Oekraïners. Maar dit geldt ook voor Russische gaskopers in de Europese Unie waarvan Oostenrijk en Duitsland de belangrijkste – zullen – zijn. Sjoerdsema levert en passant ook nog even forse kritiek op minister van buitenlandse zaken Blok(buster) die zich niet wil bemoeien met het Nordstream 2 project dat volgens hem puur een ’commerciële’ signatuur heeft. Ach ja, aangeschoten wild Stef Blok, moeten we die nog ook maar enigszins serieus nemen? Als Rutte Blok opdraagt een toupet op zijn kalende hoofd te plakken zal hij spoorslags naar de carnavalswinkel stappen.

Tja, wat moeten Nederland en de Europese Unie eigenlijk doen om de expansiedrift van Poetin in de hand te houden? Nog meer sancties schaden de economie – verder – in de Europese Unie, vooral de economie van de landen aan de oostelijke kant van de Europese Unie. Hiernaast wordt de toch al kwetsbare economie van Rusland verder geschaad, een maatschappelijke en politieke chaos aldaar is wel het laatste waar de gehele wereldgemeenschap op zit te wachten. Nog meer banktegoeden van oligarchen bevriezen en reisvisa weigeren? Wellicht, ik kom daar zo op terug. En als laatste, het aan banden leggen van Nordstream 2? Hoe dan, door wie dan? Duitsland is de leider en de motor van de Europese Unie en is nu juist een voorvechter van de gaspijplijn. Sjoerdsma laat hier blijken weinig ’sjoege’ te hebben van de geopolitieke situatie in Europa.

Ik meen dat op termijn, linksom of rechtsom de Krim in handen blijft van Rusland en de Donbass in de oostelijke Oekraïne zal in welke rechtsstatelijke vorm dan ook onderdeel worden van de Russische federatie. Als het dat al niet is. De naïeve D66 ontkenning hiervan bij monde van Sjoerdsma bewijst dat de partij van de nieuwe leider Rob Jetten niet met de beide beentjes op de grond staat. Als de strategie van D66 ten opzichte van Rusland gevolgd wordt betekent dat in eerste instantie nog jaren lang ellende voor de bevolking van de Oekraïne. Tsaar Poetin wacht wel af, in de tussentijd manipuleert en marchandeert hij door op weg naar zijn uiteindelijke doel: heel Oekraïne terug in de invloedssfeer van Rusland. De vraag is dus tot hoever Poetin volgens ’ons’ – de EU, NAVO, Verenigde Staten – mag gaan. En de Verenigde Naties dan, heeft die geen stem in het kapittel? Nein, danke……

Volgens mij moet de  – niet in het openbaar – uit te spreken strategie van de EU het volgende inhouden: de Donbass en de Krim laten we aan Poetin, de rest van Oekraïne moet zich economisch en politiek kunnen aansluiten op de EU. De NAVO laten we erbuiten, dat is per definitie een ’no-go’ voor Poetin. Deze geheime onderhandelingen dienen stante pede gestart te worden en wie weet zijn ze al gestart. Ik vrees echter van niet. De EU laat op dit terrein Trump en consorten waarschijnlijk niet toe, maar zelf is de club van de Luxemburgse opperhoofd Juncker tegenwoordig hopeloos verdeeld. Zonder de Amerikanen gaat het natuurlijk niet, de Balkanoorlog in de negentigerjaren van de vorige eeuw kon de EU ook al niet ’handlen’. Maar goed ’stel’ dat de onderhandelingen zouden beginnen dan is een verdere beknotting van de Russische oligarchen misschien wel een aardig idee. Het liefst voordat de onderhandelingen een aanvang nemen. Dat doet namelijk persoonlijk zeer en in de Tsaristische datsja van Poetin zullen deze lieden onder het genot van een 4 maal gedistilleerde wodka waarschijnlijk luidkeels hun beklag doen bij baas Poetin. Met de verscherping van de economische sancties zou ik zeer terughoudend zijn. Veel EU-landen zien hier niets in, het schaadt de economie van de EU als geheel verder en over de mogelijk explosieve(re) situatie in Rusland heb ik het al gehad.

Maar goed, ik vrees dat voorgaande gedachten onder het hoofdstuk ’dagdromerij’ kunnen worden gerangschikt. De EU is verdeeld en incompetent, de Verenigde Staten houden zich vooralsnog afzijdig. Trump heeft wel wat anders aan zijn hoofd momenteel. Mijn verwachting is dat er ook na de presidentsverkiezingen in Oekraïne weinig zal veranderen in deze achtertuin van Europa. Sterker nog, nog meer chaos is absoluut niet uit sluiten. En ra,ra, wie gaat daar nu het meest van profiteren?

Waar Europa en de EU op zitten te wachten is een leider, of leiders à la de legendarische Willy Brandt, DE uitvinder van de ’Realpolitik’ of ’Ostpolitik’ zo U wilt. Helaas, ik heb ze nog niet gezien en mijn hoop dat er realistische standvastige leiders ergens in de EU opstaan is kleiner of gelijk aan nul. Als Willy Brandt het huidige treurspel in Europa aanschouwt draait hij zich minstens twee keer om in zijn graf. Lieden als Sjoerd Sjoerdsma hebben vast een goede inborst met hoop in het hart. Maar mijn eerste baas zei al wijselijk: je kunt hopen tot je een ons weegt. Die arme hongerige Donbass akkerbouwer heeft geen fluit aan dat semi-intellectuele geroeptoeter van een ambitieuze buitenlandspecialist van D66. Ik stel Sjoerd Sjoerdsma dan ook voor om een retraitemaand te houden in de Datsja die Halbe Zijlstra toegewezen heeft gekregen van oom Poetin. Kunnen ze lekker ’bomen’ over de geopolitiek. Daar weet Halbe uiteraard alles van, Kazachstan was volgens Halbe voor Poetin toch ’nice to have’?

Het grootste gevaar in de wereldpolitiek is het spelen met spierballen die men niet heeft. (Malcolm Muggeridge, Engels journalist 1903-1990)