Hongaarse en Hollandse Halloween

De traditie van Halloween ’vieren’ stamt voor een groot deel uit Groot-Brittannïe. De oude Kelten geloofden dat de doden op de dag voor Allerheiligen – 1 november – uit hun grafzerk oprezen om vervolgens van een levend lichaam bezit te nemen. Onwillekeurig komt me bij het opschrijven van dit oude bijgeloof de videoclip ’thriller’ van wijlen Michael Jackson bovendrijven. Of de legendarische horroklassieker ’the invasion of the bodysnatchers’. De eerste versie dateert uit 1956 en geeft bij het aanschouwen ervan nog steeds een ’unheimisch’ gevoel. Waarschijnlijk heeft dit als achtergrond dat de ’invaders’ lichaam en geest overnemen zonder dat de ’niet-geïnfecteerden’ dit in eerste instantie in de gaten hebben. Misschien is dit overigens in werkelijkheid al aan de orde van de dag, Mark Zuckerberg zou volgens boze tongen een androïde-masker dragen over zijn overigens als een ’alien-salamander’ uitziende hoofd.

(Noord)Ieren en Engelsen zijn in het verleden massaal naar Noord Amerika getogen en hebben hun tradities in hun ransel meegenomen. Tegenwoordig is Halloween in ’The States’ een grote commerciële horror-verkleedpartij met de bijbehorende Hollywood horrorfilms. Lekker griezelen, wat wil je nog meer!? Veel Amerikanen kunnen zich tegenwoordig de kosten van een eng masker overigens besparen vanwege de reeds bestaande enge uitstraling van hun werkelijke ’tronie’. Om te beginnen met Trump…..De afschrikwekkende maskers - bijvoorbeeld een holle pompoen met gaatjes - plaatsten de Kelten op hun knar met het doel de uit hun graf ’opgestane’ doden af te schrikken in hun pogingen de Keltische lichamen en geesten te enteren.

Zoals gebruikelijk waaien alle nieuwe Amerikaanse trends vertraagd over naar Europa. Kauwgum en McDonalds zijn ongemeen populair geworden in Europa, dus waarom die halloweenverkleedparijen niet? In Nederland kopen steeds meer burgers een pompoen, hollen deze uit, snijden er een ’jokerlach’ in en plaatsen een vaccinekaars in de holle vrucht. Maar comfortabeler is het een holle neppompoen te kopen van Chinese makelij bezorgd door een postorderbedrijf. Lekker klimaatneutraal zullen we maar zeggen. ’Halloweenparties’ worden tegenwoordig zelfs op de Nederlandse ’biblebelt’ georganiseerd waarmee maar bewezen is dat er sprake is van een algemeen geaccepteerd - commercieel - fenomeen. Hongarije heeft ook last van die vertraagde ’trend-overwaaiingen’ uit het land van ’Uncle Sam’ alhoewel ik nog geen echte massaliteit bij ’het volk’ bespeur.

Ik had het in het begin al over ’Allerheiligen’, een Anglicaans en Rooms-Katholiek feest dat elk jaar op 1 november valt. In de meer Rooms-Katholiek georïenteerde landen, zoals Hongarije wordt op deze dag vrijaf gegeven. De meeste Hongaren bereiden zich dan voor op de dag die daarna volgt, daarover straks meer. In het geseculariseerde Nederland wordt er op 1 november gewoon gewerkt – of geluierd -, die paar praktizerende Katholieken gaan naar de heilige mis en luisteren geboeid naar die – nog steeds – onder het celibaat zuchtende pastoor. In Hongarije zijn de kerken ietsjes beter gevuld en dat is maar goed ook. Premier Viktor Orbán is de ’grote voorvechter’ van de Christelijke moraal in zijn land en spendeert grote sommen geld aan de restauratie van Christelijke gebedshuizen. Van die financïele injecties blijft wel altijd een deel aan de pastoorpij hangen. Een Rooms-Katholieke kniesoor die erop let…..

Overigens, ik moet mezelf een beetje verbeteren, in het Groningse Winschoten – Winschoot’n – wordt er jaarlijks een ’Allerheiligenevenement’ georganiseerd dat door tienduizenden geïnteresseerden wordt bezocht. Winschoot’n? Dat is toch een stadje ergens in het traditioneel communistische Oost-Groningen? Tja, de diepten en wegen van Onze Lieve Heer zijn ondoorgrondelijk!

Tot slot nog de meest interessante dag van het begin van de novembermaand, Allerzielen vallend op de tweede dag van november. Alweer een Rooms-Katholieke traditie, die ’Papen’ hebben ons maar met allerlei festiviteiten opgescheept, nietwaar? Nu ja, festitiviteit? Met Allerzielen worden de doden herdacht, dus is het meer een dag van ’memento mori’ en natuurlijk om de herinnering aan de geliefde overledenen levendig te houden.

Als wel opgevoede protestant in Nederland had ik lang geen enkele notie van het bestaan van Allerzielen. En november was geen schoolvakantieperiode dus de Hongaarse begraafplaatsen heb ik in mijn jeugd in de herfstpeiode nooit aanschouwd. Op 2 november was het gewoon verplicht Hollandse schooltijd. Of ’spijbeltijd’….. Inmiddels ben ik een beetje ’bijgeschoold’. Rond en op de tweede november tijgen talloze Hongaren naar de kerhoven om met – vaak een zee van – bloemen hun doden te eren. Uiteraard worden één of meer kaarsen bij het graf geplaatst, de meeste Hongaarse begraafplaatsen bieden in de novembertijd ’s avonds een sprookjesachtige aanblik. De ’dodenverering’ kent een contemplatieve component, maar er kleeft ook nog een andere positieve kant aan. Binnen de familie- en vriendenkring is er even tijd voor een gezamenlijk te bespreken thema dat meestal niet tot conflicten en ergernis leidt. Bovendien komen Hongaren elkaar tegen op het kerhof, zo kunnen oude vrienden die in deze gehaaste wereld elkaar veel te weinig ontmoeten elkaar weer eens op de schouders slaan.

En in Nederland? Ik vrees dat de halloweenmaskers als afschrikking voor de uit hun graf opgestane doden – op 31 oktober – wel eens levensreddend zouden kunnen zijn. In het geseculariseerde Hollandse poldertje blijven veel graven op 2 november onbezocht. De gestorvenen zouden daar wel eens genoeg van kunnen krijgen. Geen aandacht van de levenden? Volgens de aloude traditie van de Kelten kruipen de doden tijdens halloween toch in de huid van de levenden? Een daadwerkelijke ’invasion of the bodysnatchers’ is wellicht aanstaande in Amsterdam, Lutjebroek, Schin op Geul, Woerden etc. Behalve in Winschoot’n natuurlijk, ook al gaat het daar  ’slechts’ om Allerheiligen. Maar het is een begin……

Allerzielen kent men in Hongarije als ’Halottak napja’ = de dag VAN de gestorvenen’.

Memento mori, gedenk te sterven……..