Hollanders en Hongaren, zoek de verschillen deel 7

Een gelukkig nieuwjaar voor U allen, er valt alweer genoeg te schrijven. Ik was eigenlijk van plan om meteen over die Scheveningse nieuwjaarsbranden te berichten en vooral over de reactie van de Burgemeester van Den Haag Pauline Krikke. Het was één vonkenregen in Scheveningen, dat had wel eens heel anders kunnen aflopen. Reactie van de burgemeester: ’we hadden uit voorzorg wel extra hekken geplaatst rond de vuurstapel maar we kunnen geen rekening houden met een dergelijke harde wind’. En dat noemt zich burgemeester! Sorry, nu heb ik het toch gememoreerd.

In Hongarije loopt men soms vóór op Nederland, in de gemeente Szilvásvárad was het gedurende de jaarwisseling verboden om op straat vuurwerk af te steken. Daarmee heeft Szilvásvárad de primeur in Hongarije, eerlijk gezegd had ik in Nederland een dergelijke maatregel van één of andere ’progressieve’ gemeente reeds eerder verwacht. Met als wettelijke argumentatie dat de veiligheid in gevaar zou kunnen komen. Die Pauline Krikke zou zoiets nooit aandurven, die poept 7 vuurpijlkleuren uit angst voor die Scheveningse strandjutters die ieder jaar zonodig een grote ’vuurfallus’ willen oprichten op het strand. De gemeenteleiding was op de hoogte van het feit dat die ’vuurfallus’ hoger was dan toegestaan maar besloot – waarschijnlijk uit angst voor rellen – de zaak maar op z’n beloop te laten. Zo, dat was alweer het eerste verschil tussen Hollanders en Hongaren.

Heeft U in de decembermaand misschien kerstcadeautjes gescoord in Hongarije in één of andere ultra-lelijke ’shoppingmall’? Als het er veel waren dan heeft U veel ’inpakwerkzaamheden’ moeten verrichten. In de meeste Hongaarse winkels is het ’cadeau-inpakken’ nog geen onderdeel van de service. In de meeste gevallen krijg je er ongevraagd wel een plastic zak bij en daar is vaak nu precies géén behoefte aan. Dan maar in de kantoor/boekwinkel pakpapier gehaald. Thuisgekomen is nog wel een schaar te bespeuren maar het noodzakelijke plakband is in geen enkel keukenlaatje te vinden. Grommend van ergernis springt U weer in Uw auto om eerst maar weer in de rij te staan voor de ingang van de parkeergarage van de ’shopping mall’. In de communistische tijd had niemand in Hongarije nog van mooi kerstpapier gehoord, maar je werd bij de kassa  wel geholpen door minimaal 3 medewerkers. In Nederland worden de mooiste cadeautjes gefabriceerd door een kassamedewerk(st)er, blijft er thuis nog tijd over om het kerstdessert voor te bereiden. ’Gat in de markt’ zou ik zeggen tot de Hongaarse neringdoenden. Maar ja, het is zoals de grote meester Cruijff al zei: ’je hebt het pas in de gaten als je het ziet’.

Verder: heeft U al een goede Hongaarse  kennis of vriend gebeld om hem of haar een ’gelukkig nieuwjaar’ te wensen? De meeste Hongaren nemen als ze een – relatief – onbekende aan de lijn krijgen op met één van de volgende uitdrukkingen: igen? dat is dus een ’ja’ met een vraagteken. Of met ’tessék?’ dat vrij vertaald alstublieft betekent. Indien Uw vriend op een dergelijke wijze de telefoon aanneemt kunt U voortaan beter spreken van ’een vage kennis’. In Nederland neemt men de telefoon meestal op met het noemen van de eigen naam. Geregeld zelfs met het alleen noemen van de voornaam. Maar ja, in de polder viel de geheime politie na de tweede wereldoorlog de rechtgeaarde Hollander doorgaans niet lastig, in Hongarije was dat natuurlijk wel even anders. Vandaar dat bij de Hongaren het meteen openbaar maken van NAW-gegevens nog steeds niet tot de usance behoort. En zoiets gaat verder van vader op zoon en van moeder op dochter. De meeste Hongaren die ik ken nemen de telefoon zelfs helemaal niet op als het telefoonnummer van de beller niet op het display verschijnt. Erg verstandig, want telefonische colporteurs zijn nog steeds actief in het poestaland.

Na de telefonische nieuwjaarswensen is het in Hongarije altijd aan te raden om de vriend in kwestie te vragen hoe het gaat met zijn familie/gezin. Ik heb het al eens eerder gememoreerd: de Hongaarse taal leent zich uitermate goed voor het zeer beleefd converseren en tegelijkertijd is het een ’rijke’ taal die ook in vloek- en scheldtermen ’mooi’ tot zijn recht komt. De meeste Hongaren antwoorden na het stellen van de familievraag met de volgende zinsnede: ’bedankt voor je vraag, wel met mijn vrouw gaat het al beter, want…. enz etc. De Magyár bedankt jou dus eerst vanwege je persoonlijke interesse in zijn gezin/familie. Heel beleefd en het geeft tevens aan dat de familiaire kring uitermate belangrijk is in het leven van zowat iedere Hongaar. Telefoontjes in Nederland plegen in het algemeen een korter en zakelijker karakter te hebben alhoewel ik hierop ook uitzonderingen ken……

Ja, dan die Hongaarse taal. In Nederland is er in het spraak- en schrijfgebruik al jaren sprake van een stelselmatige ’verengelsing’, de Amerikaanse one-liners zijn bijvoorbeeld niet van de lucht. zelfs sommige universiteiten trekken aan de bel. Het onderwijs wordt meer en meer in de Engelse taal gegeven, straks kan de afgestuurde ’bloem der natie’ niet eens meer op acceptabel niveau in de Nederlandse taal communiceren. Hierop kan ik overigens bevestigend reageren, wat je tegenwoordig voor kromme zinnen en elementaire taalfouten in (kwaliteits)kranten tegenkomt, het is in één woord treurig! Zelfs de nimmer navelstarende NOS doet mee aan dit foutenfestival, op de NOS-site ben ik het afgelopen jaar basale fouten tegengekomen die elke prehistorische spellingscontrole eruit had gehaald. O, Sorry! Ik had me voorgenomen niet meer negatief over de NOS te berichten, ga ik nu al de bietenbrug op. In Vlaanderen is de ’verengelsing’ wat minder voelbaar, daar wordt in voetbalstadions door de speaker nog altijd het volgende omgeroepen om het luisterend oor van het publiek te krijgen: ’aandacht, aandacht! In plaats van attentie! attentie! Waarvan akte!

Bijna voor elk buitenlands woord bestaat er een Hongaars synoniem, zoniet meer synoniemen. De moeilijkheid voor ’den mensch uit den vreemde’ die de Hongaarse taal enigszins onder de knie wil krijgen, is dat de woorden in het Hongaars vaak totaal anders in elkaar steken dan in bijvoorbeeld de Nederlandse taal. Één voorbeeldje: ’internationaal’ is in het Engels ’international’, in het Duits ’international’, in het Italiaans ’internazionale’. In het Hongaars? ’Nemzetközi’. Tja, maak daar maar eens chocola van als Hollander. Nu zijn er wel Engelse uitdrukkingen die we in het dagelijkse Hongaars tegenkomen, maar dan is de schrijfwijze vaak verhongaarsd. Enkele naar mijn smaak geestige voorbeelden: In Hongarije bestaan er ook managers tegenwoordig en zelfs managers met een Hongaars paspoort, maar die heten ietsjes anders: ’menedzserek’. Zo kom je nog geen stap verder met je goede gedrag.

Ok, nog een paar voor de leut. De wereld is beland in een vorm van technologische oorlogsvoering, ’cyberoorlog’ of ’cyberwar’ genaamd. Alle veiligheidsdiensten in de wereld vangen elkaar tegenwoordig ’cybervliegen’ af. Hongarije doet ook mee, ja, ja, maar in het poestaland heet dat ’kiberháború’. Uit te spreken als ’kiebèrhaaboroe’. Zelfs de ’c’ van ’cyber’ wordt een ’k’ van Karel. En een hamburger bij de McDonald’s wordt verkocht onder de naam ’szendvics’. Maar wat een hamburger nu te maken heeft met een ’sandwich’, joost mag het weten. Rock’n roll muziek is uiteraard ook populair in Hongarije maar wordt als volgt uitgesproken: ’rak en ral’. Tot slot gaat de Magyaarse moeder graag met haar kinderen naar het theater om de Mary Poppins musical te aanschouwen. Alleen moet je wel goed opletten als haar kinderen jou blij melden waar ze zijn geweest: bij de ’Meerie Poppiens mjoeziekèl’. Met een beetje functionerend gehoor valt hier de betekenis nog wel uit te destilleren. Een ieder die in Hongarije enigszins uit de voeten kan met deze vreemdsoortige én prachtige taal: proficiat! Hou moed! Voor degenen die maar niet verder komen ondanks alle inspanning heb ik nog een optimistische boodschap:

Het maakt me niet uit in wat voor taal een opera wordt gezongen. Zolang ik er maar niets van versta. (Sir Edward Appleton, Engels fysicus 1892-1965)