Zonnekoning Zuckerberg, ‘ZZ top’

Mark Elliot Zuckerberg, hierna ZZ top genaamd, is een gesjeesde Harvard student die per ongeluk als ondernemer deel werd van de ’American Dream’. Tijdens een interview in 2011 liet hij zijn allergrootste Pinocchioneus zien – met minstens de lengte van 100 laptops achter elkaar – door het volgende te stellen: de vraag is niet wat we van mensen willen weten, maar wat de mensen over zichzelf willen vertellen. Ik vrees dat U aan het eind van deze column tot dezelfde conclusie komt als ikzelf, namelijk dat ZZ top precies het tegenovergestelde voorstaat EN vertegenwoordigt.

Wat was het allereerste facebookconcept? ZZ top en 5 van zijn studentenmaatjes wilden studenten van Harvard beter met elkaar’vergelijken’, maar daarvoor was uiteraard beeld/fotomateriaal voor nodig. Geen nood, de ’computernerd’ wist wel raad, zette zich achter zijn laptop en hackte het centrale computersysteem van de universiteit. Eindelijk konden hij en zijn kornuiten ongegeneerd naar fotomateriaal van studentes loeren. Met deze informatie gecombineerd met de door ZZ top gebouwde software konden studenten opeens direct met elkaar communiceren. De loepzuivere foto’s en CV’s van de studenten – vooral studentes! – van Harvard waren de bonus. Het enige probleempje met dit simpele maar sublieme concept was dat het deels gejat was, ach ja, vraag miljonairs en miljardairs er nooit naar hoe ze hun eerste miljoen verdiend hebben, in de meeste gevallen is de aanvang van het succes op zijn minst dubieus. ZZ top had het geluk dat het universiteitsbestuur de aanklacht wegens het schenden van privacy en het stelen van privégegevens van studenten introk. De bestuurder binnen de universiteit die de aanklacht heeft ingetrokken verdient het door ZZ top alsnog in het financiële zonnetje gezet te worden. Overigens, ’schenden van privacy’, het klinkt als een echo uit de vorige eeuw.

In 2006 werd Facebook volledig openbaar, waardoor de grote ’boost’ begon, Inmiddels heeft het meer dan twee miljard actieve gebruikers met een datase waar elke adverteerder zijn vingers bij aflikt. Maar niet alleen een database van droge feiten – zoals namen, e-mailadresen en dergelijke – maar een compleet scala van voorkeuren, typologiën, interesses etc. van de gebruikers. Over de gebruikers die met hun mobiele telefoon ingelogd zijn verzamelt Facebook nog meer gegevens – zonder tussenkomst van de gebruiker – zoals video’s, audio’s, foto’s, telefoonnummers en zelfs locatiegegevens. Dit zijn niet alleen goede marketinginstrumenten voor een adverteerder, dit is het walhalla. Als al deze gegevens ook nog eens gecombineerd worden met de gebruikergegevens van een, zeg eens regelmatige koper via bol.com, dan is het einddoel van de sales/marketingafdeling van deze Albert Heijn webverkoper – want dat is bol.com – bereikt: direct marketing op het hoogstpersoonlijke niveau. O ja, dan heb ik nog niet eens gemeld dat bol.com reeds zeer veel over U weet als regelmatig Albert Heijn-shopper, U heeft immers die klantenpas van AH al jarenlang op zak.

ZZ top heeft zich in het eerste jaar na de internationale lancering van Facebook verre gehouden van de mogelijkheid van keihard adverteren op zijn Facebook, hij was bang dat gebruikers dit als een brug te ver zouden beoordelen. In 2007 introduceerde hij het zogenaamde Beaconprogramma dat met een nog simpel algoritme advertenties naar gebruikers stuurde, maar het systeem had een kleinigheidje over het hoofd gezien: het online winkelgedrag van gebruikers van Facebook bij aangesloten webwinkeladverteerders werd bekend bij ’vrienden’ van diezelfde gebruikers. Kwam je er als verliefd pubermeisje ineens zo maar achter dat je vriendje regelmatig dubbeldikke condooms kocht via een website, terwijl jij toch netjes aan de pil was. Waarom zou die jongen toch zoiets overbodigs doen? Toch een stiekem homovriendje misschien?

Resultaat was een petitie van minimaal 50.000 woedende Facebookgebruikers aan het adres van ZZ top en daarmee koos hij voor in ieder geval een tijdje eieren voor zijn geld. Als deze 50.000 gebruikers hun account zouden deactiveren had dat een flinke prestigedeuk betekend.Terzijde: deactivering van een account betekent niet dat alle gegevens van de ex-gebruiker gewist worden in de systemen van Facebook. Ik heb nergens klip en klaar op de Facebookwebsite gelezen dat men alles van mij ’delete’ als ik definitief uitstap. Overigens maak ik me geen enkele illusie, want al zouden ze ’het totaal wissen’ beloven, het daadwerkelijk uitvoeren is heel wat anders.

In de loop van 2012 kon ZZ top de verleiding niet meer weerstaan en kon hij eindelijk een duik nemen in het geldpakhuis van Dagobert Duck. Ik vermoed dat ZZ top één of meerdere striphelden heeft, in ieder geval zou ik Lowieke de Vos – uit de Donald Duck – adviseren, die heeft een vast adagium: gestolen goed gedijt uitstekend! Sinds de enorme sluis is opengezet worden de Facebookgebruikers welhaast doodgegooid met reclame en allerhande – gemanipuleerde – berichten. Manipulatie of eufemistisch gezegd direct marketing geschiedt op drie manieren: 1. op Facebook is het sleutelwoord ’vrolijkheid’, berichten op je zogenaamde timeline kun je slechts ’like-en’, een ’dislikeklik’ is niet mogelijk, want dit beantwoordt natuurlijk niet aan het beeld dat ZZ top wil creëeren, namelijk een gemeenschap van de ’big happy family’ 2. op het moment dat je je eigen hoofdpagina op Facebook opent verschijnt de eerste reclame al op je zogeheten timeline. Niet alleen heeft ZZ top platte advertenties toegelaten maar geeft tevens betaalde zendtijd aan politieke partijen. Gevolg: de allergrootste vullis vult je beeldscherm, waarvan er volgens mij boodschappen tussen zitten die strafrechtelijk niet door de beugel kunnen. En dan heb ik het nog niet eens over de commentaren die de geachte Facebookgebruikers op deze boodschappen ’terugposten’. 3. regelmatig ontvangen Facebookgebruikers pop-ups op hun beeldscherm met allerhande kul-aanbiedingen. Als je op een travelsite een paar keer een aanbieding aanklikt betreffende een 6 sterren super all inclusive resort op de Canarische weilanden – don’t look at me! – word je meteen vergast op tientallen andere reisaanbiedingen.

Drie vragen komen er in me op, zijn deze activiteiten van ZZ top commercieel, juridisch en ethisch verantwoord?

Commercieel is dit geen vraag, waarom zou je manna uit de hemel niet oprapen. Facebook en de adverteerders koppelen alle mogelijke klant/gebruikergegevens – en dat zijn er ontelbaar veel – aan elkaar en ziedaar, Facebook en de medevoyeurs van ZZ top weten nog meer van de gebruikers dan de gebruikers zelf. Volledig gepersonaliseerde manipulatie/marketing wordt mogelijk, zonder dat er ook maar iemand op een ’button’ hoeft te drukken, de artificiële intellegentie regelt alles. Het is HET droomscenario van alle ’moderne’ marktkooplieden van Unilever tot TUI Travel, ze weten alles van je, zelfs je voorkeur voor het type/merk toiletpapier waarmee je je bips afveegt in het 5 sterrenresort in Thailand. Sterker, ze weten zelfs hoe vaak je je bips afveegt en met welke hand je deze handeling pleegt te voltrekken. Behalve als je Indonesiër bent natuurlijk, want bij hen geschiedt de reiniging van de bips met behulp van een flesje water, zij krijgen geen reclame op hun beeldscherm betreffende toiletpapier met 3 tissuelagen, geurend naar mangofruit, maar reclame van mooi gedesignde toiletwaterflesjes.

Juridisch gezien zijn er drie levensgrote problemen. Facebook is een grensoverschrijdend fenomeen, maar in elk land geldt andere privacywetgeving, wat in één land is geoorloofd ten aanzien van dataverzameling en het te gelde maken hiervan, is een ander land weer verboden, zie China. Vervolgens is het voor wetshandhavers momenteel ondoenlijk te controleren wat er in het centrale brein van Facebook gebeurt met al die – voornamelijk gratis – aangeleverde informatie. Welke informatie wordt gebruikt, met welke doeleinden, in hoeverre worden bestanden van andere ondernemingen aan het databestand van Facebook gekoppeld etc etc. Het hele Facebookbrein is een doos van Pandora, waarom zou Microsoft aandeelhouder zijn geworden? De vraag stellen is hem – of haar – beantwoorden. Het feit dat we een open boek zijn geworden voor Facebook c.s. en daarmee gemanipuleerd worden is een ding, maar wat nu als overheden – bijvoorbeeld justitie – en/of criminele organisaties aan de haal gaan met die informatiedoos. In de Verenigde Staten hebben overheidsinstanties al gebruikersinformatie opgevraagd en gekregen van ZZ top c.s.. Ik heb het al eerder betoogd, analoog aan de wet van Murphy: opgeslagen data kunnen worden (ge)misbruikt, dus zullen worden (ge)misbruikt.

Het is een angstaanjagend scenario, de naiëven onder ons reageren altijd met de dooddoener ’ik heb niks te verbergen’, deze houding is het begin van het einde. Ik vraag me hardop af hoever we af zijn van de situatie waarbij de Turkse terreurpolitie bij een Koerd, wonend in het Anatolische Turkije binnenvalt, hem achter tralies zet op verdenking van sympathieën voor de Koerdische PKK, omdat hij op Facebook filmpjes/berichten via zijn ’messenger-optie’ heeft gepost. Deze zouden immers uitgelegd kunnen worden als het ondersteunen van de realisering van een zelfstandige Koerdische staat. Paranoïa? Was het maar waar. Ik kijk wel uit om een vilein stuk te schrijven en op facebook te posten over de vertegenwoordiger van de lange arm van Erdogan in Nederland, meneer Kuzu genaamd. Ja, ik wil ook nog wel een keer naar dat 5 sterren resort in Antalya.

Dit laatste is natuurlijk onzin, wat ik daarvoor schrijf trouwens ook, meneer Kuzu komt nog aan de beurt! Tenslotte is er geen land op aarde dat privacywetgeving heeft geïntroduceerd dat voldoet aan het simpele grondrecht: het daadwerkelijk beschermen van onze privacy. Iedereen loopt achter de feiten aan en hierbij loopt de Europese Unie voorop, dit vind ikzelf een heel aardige woordspeling, maar dit volledig terzijde. Vanaf mei van dit jaar treedt de Europese privacyverordening in werking, die prachtig bekt maar tandenloos blijkt. Zo onstaat het recht voor iedere EU-burger om ’vergeten’ te worden. Maar als je bijvoorbeeld je Facebook-account deactiveert, wist ZZ top dan ook mijn gegevens? Waarom zou hij? Die Europese wet is toch niet geldig in silicon Valley en mocht dat onverhoopt toch het geval zijn, welke instantie controleert er dan of mijn gegevens gewist zijn? Typisch geval van paarden achter de wagen spannen, allemaal voor de bühne, ’de point of no return’ is allang gepasseerd. Er is geen enkele wereldwijde ’sense of urgency’ , de sluizen staan niet open, nee, ze zijn allang weggespoeld door een enorme tsunami.

Blijft over, de ethische vraag. Daarop is het antwoord helaas simpel: ZZ top heeft alle Facebook-gebruikers op een gigantische wijze belazerd. Hij heeft zomaar alle commerciële haaien en ander gespuis toegelaten, zonder dat hij ons daarvoor goedkeuring heeft gevraagd en is aan de haal gegaan met alle door ons aan Facebook toevertrouwde informatie zonder dat hij er ook maar een cent voor heeft betaald. Vervolgens maakt hij deze informatie te gelde en de enige coulance die ZZ top toont is de verklaring dat hij 99% van zijn vermogen na zijn dood aan goede doelen schenkt. Bedenk eens wat anders man, slechte kopieerder van Bill Gates! Ja, zult U zeggen, dan had je je maar niet moeten aansluiten bij Facebook. Helemaal waar, maar zo eenvoudig ligt het toch niet. Oorspronkelijk is Facebook geintroduceerd als ’social network’ zonder reclame, als de spelregels veranderen dan kan de liefde niet van één kant komen. ZZ top had aan ons vooraf kunnen vragen of we gediend zijn van reclame en andere vullis of niet en of we akkoord zijn dat onze gegevens worden ingezet ten bate van betalende adverteerders.

Bij een negatief antwoord van een gebruiker had dat dan betekend: nooit een politieke of commerciële boodschap op het facebookbeeldscherm van die gebruiker, dikke punt! Ik had het zelf nog acceptabel gevonden als ZZ top voor het weigeren van commerciële boodschappen éénmalig of zelfs meermalig een bijdrage had gevraagd. Inderdaad, hadden we onze gegevens maar niet gratis aan ZZ top moeten verstrekken, bovendien is Facebook een fantastisch medium dat a priori niet automatisch gratis hoeft te worden verstrekt aan de gebruikers. Voor wat, hoort wat. Ik ben ervan overtuigd dat zelfs maar de gedachte aan deze keuze voor Face-bookgebuikers niet is opgekomen bij ZZ top c.s.. Waar ik ook van overtuigd ben is dat veel Facebookgebruikers van deze mogelijkheid gebruik hadden gemaakt – ik zeker! -, een dergelijke keuzemogelijkheid had het vermogen tot lange termijndenken van ZZ top bewezen, dit station is hij niet alleen gepasseerd, hij heeft het nooit bereikt. Stel je eens voor dat er gebruikers zouden afhaken, een nachtmerriescenario, het snelle graaien had de voorkeur.

ZZ top is een heilige drie-eenheid namelijk informatiezonnekoning, groot-inquisiteur/opperrechter en ’President of the world’.

Ten aanzien van informatiezonnekoning. ZZ top beslist en alleen hij beslist hoe er met de gratis verkregen persoonlijke informatieberg – waarop hij triomfantelijk uitkijkt over de wereld – om wordt gegaan, wie welke – manipulatieve – boodschappen krijgt en met welke frequentie. Dit uiteraard tegen forse betaling van de hijgende likkebaardende adverteerders die via Facebook hun produkten/diensten aan ons, gebruikers opdringen.

Ten aanzien van groot-inquisiteur/opperrechter. ZZ top censureert zijn eigen Facebook, communicatie die hem niet bevalt wordt zonder pardon van de site verwijderd, redenen worden niet aangegeven. Op grond waarvan er berichten/foto’s/filmpjes niet acceptabel zijn, joost mag het weten. Ja, het is algemeen bekend dat ’naakt’ niet mag, dit principe wordt echter regelmatig met voeten getreden en ja, wat is de definitie van naakt eigenlijk, ook dit is onduidelijk. Conclusie: volstrekt willekeurige moraalridderij. Racistische uitingen op facebook zijn uiteraard verboden, maar worden toch gepost en vervolgens niet ’gedelete’. Nog onlangs kwam er op mijn timeline een filmpje voorbij van een rapper die evident racistische en anti-homoseksuele taal uitsloeg. Vervolgens wordt er wel een promotiefilmpje van een Hongaarse politicus – het is verkiezingstijd – gewist , omdat deze wellicht onwaarheden bevatte en/of vermeend racistisch zou zijn. Maar zeker weten doen we het niet, want ik als simpele Facebookgebruiker heb nergens een officiële verklaring van Facebook in de media mogen vernemen.

Had ZZ top niet een klein berichtje hieromtrent op onze Facebook timeline kunnen plaatsen, zodat we in ieder geval de achtergronden kennen van de nukken van ZZ top c.s.. Communicatiemethoden bedenken lijkt me nu juist voor hen een eitje. Overigens was het filmpje van de Hongaarse politicus smakeloos en humorloos, niet meer, niet minder. Om het verhaal nog verwarrender te maken, na een paar dagen stond het filmpje van de politicus weer online. Conclusie: volstrekt willekeurige manipulatie, met andere woorden, ZZ top bepaalt wel welke informatie goed voor U is. Nu ik dit allemaal opschrijf begin ik me steeds meer op te winden, wellicht moeten we over ZZ top niet spreken als opperrechter, maar als Opperwezen, God zelf dus. De oplossing lijkt me vrij simpel, als gebruikers aanstoot nemen aan een filmpje, foto, bericht, tekening etc etc is de gang naar justitie toch gewoon mogelijk. Hoe vaak is het wel niet voorgekomen dat een dagblad door de rechter werd gedwongen tot rectificatie of verwijdering of verbod op publicatie. De nog piepjonge ZZ top legt met een onwaarschijnlijk dédain zijn eigen fatsoensnormen op aan een ’social network’ van meer dan 2 miljard gebruikers, hier lijkt me onmiddellijke therapeutische behandeling op zijn plaats.

Ten aanzien van President of the world. Vorig jaar om deze tijd schreef ZZ top zijn eigen ’Presidentsletter’ aan de wereld. Hij ontpopte zich als een visionair waarbij hij zijn maatschappelijke verantwoordelijke veinsde te nemen. Wangedrag en criminaliteit dient zoveel mogelijk geweerd te worden van zijn ’social network’. Criminaliteit lijkt me evident, wangedrag is arbitrair, een sluitende definitie geeft de topman van het ’social network’ namelijk niet, met andere woorden het kwalificeren van wangedrag op Facebook hangt ervan hoe de de spreekwoordelijke pet van de softwareontwikkelaar staat. In zijn ’Presidentsletter’ gebruikt hij deftige uitdrukkingen als ’veilige gemeenschap’ – wat is dat? – , maatschappelijk engagement – ??????? – en inclusiviteit. Dit laatste betekent onder andere dat er sprake is van een organisatie – Facebook – waarbij iedereen gehoord wordt, iedereen mag er zijn. Ja, dat begrijp ik wel, zonder die ruim 2 miljard gebruikers, no users, no income! Natuurlijk mag ik er zijn, sterker nog, ik moet er zijn. Als klap op de vuurpijl citeert de nieuwe grootse en meeslepende’world CEO’ nog even oud-President Abraham Lincoln: ’ The occasion is piled high with difficulty, and we must rise with the occasion. As our case is new, so we must think anew, act anew’………..

Wow, na voorgaande moet ik diep ademhalen, Abe Lincoln aanhalen is wel ultrapretentieus, Donald Trump verbleekt. Onze heilige drie-eenheid concludeert dat hij steeds maar weer alles moet overdenken, omdat we met iets totaal nieuws te maken hebben met een hoge moeilijkheidsgraad. Maar uiteindelijk moeten we – nou ja, hij dan – handelen. Tot op de dag van vandaag betekent dat handelen gewoon zoveel mogelijk poen pakken en en passant normen en waarden opleggen aan een gemeenschap van 2 miljard mensen met willekeurige manipulatie, niet meer, niet minder. Alles wordt mooi verpakt, maar het gaat maar over twee pilaren: geld en macht. De naam die ZZ top aan zijn levenswerk geeft is ’social network’, ook dit is misleidend want in feite gaat het om een ’mindcontrol network’.

Maar er komen al wat barsten in de ruit. In een uitgelekte memo blijkt dat een hoge pief in de Facebookpiramide – Andrew Bosworth – van mening is dat ’alle middelen die Facebook kan inzetten geoorloofd zijn om gebruikers samen te brengen’. Dit klinkt niet alleen eng, maar is het ook. Als het memo in de openbaarheid verschijnt distantieert Bosworth zich van deze zin die overigens in zijn context gelezen moet worden, vindt hij. Echt angstaanjagend is zijn opmerking dat hij het met zijn eigen standpunt oneens was reeds op het moment dat hij het schreef. Dat is net zoiets als in je agenda schrijven dat je morgen bij je schoonmoeder op bezoek gaat, maar bij voorbaat al weet dat je niet zult gaan. Wat is dit nu voor abracadabra van een zogenaamde manager met veel verantwoordelijkheid. Uiteraard heeft voorgaande nog niet eens tot een berisping van ZZ top geleid. Het bedrijf Cambridge Analytica heeft de gegevens van zo’n 87 miljoen (and counting) Amerikaanse Facebookgebruikers buitgemaakt en misbruikt in de Presidentscampagne. Wie weet had er zonder dit datalek momenteel wel een andere President gezeten, in ieder geval was het lek al twee jaar bekend, maar wij, als argeloze gebruikers wisten van niets. Toen de bom barstte in de publiciteit duurde het nog 5 dagen voordat ZZ top officieel reageerde. Hiervoor had hij trouwens de media nog gedreigd – in dit geval twee kranten – met gerechtelijke stappen in geval van publicatie. Nog meer voorbeelden? Ik vind het wel goed zo.

Laatst las ik een aardige ’quote’, namelijk dat het medium Facebook het product moet zijn en niet de gebruiker. Dit is een nobel streven, maar de realiteit is dat Facebook tegenwoordig het product is en de gebruiker ook. Het resultaat is dat een computernerd die graag naar foto’s van medestudentes loerde – met wie hij waarschijnlijk moeilijk persoonlijk contact kon maken – en daarvoor het systeem van Harvard hackte, een ongecontroleerde invloed heeft op meer dan 2 miljard mensen. Dat is niet alleen onwenselijk maar tevens onacceptabel. Ik ben de eerste die Facebook als gebruiker verlaat als er een goed alternatief zou komen waarbij ik de mogelijkheid heb om de ’reclamemanipulatieknop’ uit te draaien en niet wordt lastig gevallen door de moraalridderij van ZZ top. Helaas, dat station is gepasseerd, maar je weet natuurlijk nooit. De Facebooktopman neuriet dagelijks zachtjes het nummer van Tears for Fears, ’everybody wants to rule the world’. Verrek, denkt-ie, het is me nog gelukt ook. Wellicht is het voor hem zelfs mogelijk om zijn baard te laten staan, in dat geval mag hij zijn bijnaam ZZ top houden, de kans op baardgroei bij ZZ top acht ik echter klein. Nu ja, dan ’deleten’ we ZZ top als bijnaam maar. Wat zegt U, dat kan niet meer, het is al opgeslagen?  Ok, dan voegen we wat toe, laten we zeggen ’ZZ top off’, of beter nog ’ZZ switch off’.

Zoals Kay (Diane Keaton) tegen Don Corleone (Al Pacino) in the Godfather vertwijfeld uitroept:

THIS MUST ALL END!!!