Rinus Michels beste trainer ooit? En de Hongaar Béla Guttmann dan?

Het gezaghebbende voetbaltijdschrift France Football heeft maar weer eens een lijstje samengesteld om de verkoopcijfers op te krikken. Onlangs publiceerden de Fransen de Top 50 van de beste voetbaltrainers ooit. De Hollandse harten kunnen van trots gloeien, want zelfs Franse voetbaljournalisten vinden Rinus – de Generaal – Michels de beste trainer die er ooit op de ondermaanse voetbalvelden heeft rondgestapt. Zouden we de Fransen nog bijna sympathiek gaan vinden, nietwaar? Inderdaad, wat U zegt, niet overdrijven hè, één Frans zwaluwtje brengt nog geen zomer……

Ook het Britse ’The Times’ riep Marinus Jacobus Hendricus Michels in 2007 uit tot de beste coach van na de Tweede Wereldoorlog. En de wereldvoetbalbond FIFA – U weet wel die ’brandschone’ club van president Infanti(l)(n)o – was in 1999 van mening dat Rinus zich dé topcoach kan noemen van de twintigste eeuw. Voor de erven Michels: de trilogie is compleet, daar komt Louis van Gaal nooit meer overheen. Ik geloof overigens niet dat ’almachtige Louis’ zich drukmaakt om de gouden medailleplek van ’de Generaal’, misschien heeft hij nog wel stiekem wat verwensingen geuit toen hij las dat ’Verlosser’ Johan Cruijff op plek 4 staat. Wie zal het zeggen? In ieder geval vind ik dat van Gaal  boven die nog megalomanere José Mourinho had moeten staan. José staat op de 13e positie, dat is dan wel weer een troost…..Voor de statistieken: van Gaal staat op de 18e plaats.

De Franse lijst is samengesteld op basis van de volgende beoordelingscriteria: ‘palmares’, nalatenschap, persoonlijkheid en duur/impact van de carrière. Tja, hier zit welgeteld één objectieve indicator bij, de rest is arbitrair. Michels won als trainer één keer de Europacup 1 – voorloper van de Champions League – met Ajax in 1971. In 1972 en ’73 won Ajax opnieuw maar dat was al onder leiding van de Hongaar – met een Roemeens paspoort – Stefan Kovács. De generaal was immers al vertrokken naar Barcelona waar hij overigens het Ajaxsucces niet zou herhalen. Later – in 1992 – lukte dat de plaatselijke Fc uit Catalonië wel onder leiding van een andere trainer en wel de legendarische nummer 14 natuurlijk. In 1988 haalde Michels zijn grootste succes met het Nederlands elftal in Duitsland alwaar de Europese titel werd binnengesleept. Fantastisch uiteraard, maar op basis van de ’palmares’ lijkt me de nummer 1 positie voor de Amsterdamse oefenmeester niet geheel terecht. Wijlen Brian Clough voormalig trainer van het bescheiden Engelse Nottingham Forest won bijvoorbeeld twee keer de Europacup 1. En Clough staat op plaats 15……..

Op basis van die andere subjectieve indicatoren kan ik me wel iets voorstellen bij de gouden plak voor Rinus. Door velen wordt hij als uitvinder van het ’totaalvoetbal’ bestempeld. Simpel verwoord: met z’n allen verdedigen en met z’n allen aanvallen. Maar ja, uiteindelijk kon hij met dit concept niet winnen van de Duitsers in 1974 wat een levenslang trauma – ’zijn we er toch weer ingetuind!’ – bij mij en veel andere voetbalfans heeft opgeleverd. Boze tongen – zoals voetbalanalist en beroepsquerelant Johan Derksen – beweren dat Michels niet de aartsvader van het totaalvoetbal is maar Johan Cruijff. Om dit te illustreren hierbij een zinsnede uit een interview met de altijd bescheiden Feyenoorder Wim Jansen in 2012: ‘dat wij toch tot een unieke manier van voetballen kwamen in 1974 was te danken aan de leider in de groep. Wie denk je dat dat was? Daar zit hij: Johan. Het totaalvoetbal van Nederland is volledig geïnitieerd door Johan. Niemand anders was de leider bij Oranje. Johan bepaalde wat er in het veld gebeurde.’ Geen boze tongen dus, Michels was slechts de begeleider van het Nederlands elftal onder de bezielende leiding van de legendarische nummer 14.

Hiernaast heeft Michels altijd hemel en aarde bewogen om Cruijff te dwarsbomen in zijn ambities om bondscoach van het Nederlands elftal te worden. Nu wil ik de Generaal niet postuum ’bashen’, maar bij Rinus was het echt niet allemaal goud dat er blonk. Desalniettemin blijft hij ook voor mij eeuwig een icoon in de internationale voetbalhistorie, dat staat als huis.

Maar gaarne wil ik – nu ik Michels als nummer één 100% accepteer – een lans breken voor Béla Guttmann (1900-1981) voor de positie van runner up, de zilveren medaille dus. Deze Hongaarse voetballer/trainer van Joodse origine begon zijn voetballoopbaan bij MTK Boedapest om vervolgens over de wereld uit te waaieren. Gevoetbald heeft hij in Hongarije, Oostenrijk en de Verenigde Staten. Trainer was hij in maar liefst 12 landen, ik vraag me af welke collega een dergelijke landenlijst kan produceren. Is hij wellicht ook nog in het kikkerlandje neergestreken? Welzeker, Guttmann was trainer van Sportclub Enschede in de periode 1935-1937, het is maar dat U het weet. Nog even een paar andere clubs noemen? Fc Porto, Ujpest Dózsa, AC Milaan, Austria Wien, Săo Paulo en natuurlijk Benfica.

Met deze laatste club uit Portugal won hij twee keer achter elkaar de Europa cup 1 in 1961 en ’62. De legendarische Eusébio was dé grote ster van Guttmann die hij persoonlijk naar Benfica had gehaald. Bij AC Milan leidde hij grote voetballers als de vader van Paolo Maldini, Cesare die overigens zelf later nog bondscoach van Italië werd. Guttmann was in de omgang geen gemakkelijk heerschap en had een broertje dood aan de intriges van de Milanezen. Hij gooide zijn ’kont tegen de krib’ en werd daarom door het bestuur ontslagen hoewel hij even daarvoor nog het kampioenschap had behaald. Deze negatieve ervaring bracht hem erop om in elke volgend trainerscontract deze zinsnede op te nemen: Indien de onderhavige voetbalclub de eerste plaats in de competitie bezet is ontslag van ondergetekende Béla Guttmann in geen enkele omstandigheid toegestaan. Goed, hè?

Béla Guttmann stond bekend om zijn vooruitziende blik. In de Europacup 1 finale 1962 stond Benfica in de rust met 3-2 achter tegen Real Madrid. De legendarische Hongaar Ferenc Puskás had er in de eerste 45 minuten al drie ingeprikt. Het zag er niet zo florissant uit voor de Portugezen, maar in de kleedkamer sprak Guttmann de bemoedigende woorden: ’onze tegenstander ligt op apegapen, in de tweede helft scoren jullie nog minimaal driemaal. Eindstand? 5-3 voor Benfica. Na deze tweede hoofdprijs werd Béla een beetje overmoedig door een forse extra overwinningspremie te eisen van de Benficavoorzitter. Die antwoordde dat een dergelijke clausule niet was opgenomen in het contract, met andere woorden: geen extra pecunia voor de Hongaarse trainer. Deze werd des duivels en smeet hardhandig de deur dicht en vertrok boos naar peñarol. Maar niet voordat hij zijn 100 jarige vloek over Benfica had uitgesproken……

’Zonder mij zal Benfica in geen honderd jaar een Europese finale winnen’ waren de profetische woorden van de Hongaarse oefenmeester en sindsdien – 1962 – heeft Benfica geen Europese finale meer gewonnen. Maar liefst vijf Europacup 1 finales gingen in rook op alsmede één UEFA-cup finale en twee Europa League finales. Er zijn ook bronnen die vemelden dat Benfica volgens Guttmann nooit meer een Europese finale winnend zal weten af te sluiten. Het ziet er in ieder geval tot 2062 slecht uit voor de Portugese topclub. Ja, ja, Hongaarse trainers moet je nooit – conform Johan Cruijff – ’piepelen’.

Terug naar de beoordelingscriteria van France Football. Op basis van duur, impact en nalatenschap van Guttmann’s loopbaan zou deze Hongaarse stijfkop met stip op de hoogste trede moeten staan van het Internationale trainersgilde. Maar ook ’palmares’ en persoonlijkheid geven hiertoe alle aanleiding. Maar goed, ik gun het de Generaal nogmaals van harte, daarom sluit ik af met één van zijn meest befaamde uitspraken:

Voetbal is oorlog (Rinus Michels 1928-2005)