Welke taal heeft niet unieke zegswijzen? Ik heb een tiental Hongaarse (tegeltjes)wijsheiden/gezegdes op een rijtje gezet. Wel lezen, beste lezer! Elke klik levert immers een paar centen op en van de wind kan ik niet leven, of zoals de Engelsen zeggen: ’I can not live from the wind’!
Daar gaan we:
- nem a saját farkával veri a csalánt. Letterlijke vertaling: hij slaat de brandnetels niet met zijn eigen staart. In de wat meer ’barbaarse’ versie wordt in plaats van staart regelmatig de uitdrukking ’jongeheer, lul(letje) of pik gehanteerd. De ’pointe’ van dit amusante gezegde is dat de persoon in kwestie niet onnodig zichzelf in problemen brengt. Tja, als je jongeheer inderdaad tussen de verse brandnetels terecht komt lijkt me dat allesbehalve een orgastisch genoegen.
- Magyarorság a saját határai hoz határozó. Letterlijke vertaling: Hongarije grenst aan zijn eigen grenzen. Leuker vind ik de volgende ’vrije’ vertaling: Hongarije grenst aan zichzelf. De achtergrond van deze trieste waarheid is gelegen in het Verdrag van Trianon gesloten in 1920. Of beter: het dictaat van……Tot de start van de Eerste Wereldoorlog waren alle huidige grensgebieden met Slovenië, Kroatië, Servië, Roemenië, Oekraïne, Slowakije en Oostenrijk alle Hongaars territorium.
- A korrupció az, amiből kihagynak. Letterlijk vertaling: corruptie is datgene waar JIJ buiten wordt gelaten. Een ijzersterke ’one-liner’ van de communistische humorist Géza Hofi die zo’n beetje de persoonlijke hofnar van de toenmalige leider János Kádár was. Hofi die nooit door het door Kádár bepaalde glazen plafond heen brak was de uitlaatklep voor veel Hongaren die achter hun ijzeren gordijn bivakeerden. Maar ook voor de ’communistenkameraden’ die op deze manier zich op de dijen kletsten om hun eigen onvermogen. Dat weerhield de ’Kádáristen’ er overigens niet van de volgende dag met een ’pálinkakater’ de politieke gevangenen weer een pak slaag te geven……
- Sírva vigad a magyar. Letterlijk vertaling: huilend maakt de Hongaar zich vrolijk. Een zeer markante Hongaarse uitdrukking. Tja, voortbordurend op het cliché dat de Hongaar depressief, melancholiek, nostalgisch en emotioneel zou zijn. Een echte Hongaarse ’buli’ – feestje – wordt besloten met het gezamenlijk zingen van liederen over liefdesverdriet, verlies van een naaste, vervlogen oude mooie tijden en wat al niet meer. De pálinka,wijn en tranen vloeien dan rijkelijk en men valt elkaar schokschouderend in de armen. Beetje overdreven gesteld allemaal? Elk cliché bevat een kern van de waarheid………
- Kolbászból van a kerités. Letterlijke vertaling: de omheining is van ’kolbász’ (Hongaarse worst). Als het met iemand dusdanig voor de wind gaat dat zelfs zijn tuinhek is gefabriceerd van deze Hongaarse lekkernij, dan heb je het echt voor de ‘bakker’. Zelfs de gebraden duiven vliegen je dan in de mond. Deze Nederlandse uitdrukking is overigens impactvoller. De kolbász’ moet er immers nog eigenhandig van het hek worden afgescheurd, voor de gebraden duiven hoeft men slechts ’den mond te ontsluiten’.
- Az ördögöt a falra festeni. Letterlijke vertaling: de duivel op de muur schilderen. De uitdrukking wordt meestal in de waarschuwende vorm gebruikt. Je moet de duivel niet op de muur schilderen, hoor! Het is eigenlijk de beeldende versie van de ’zichzelf vervullende profetie’. Als je het onheil vreest en het voortdurend benoemt verschijnt die duivel vanzelf in je huiskamer. Als een duveltje uit een doosje. In dit seizoen is het verstandiger een herfstdoos te creëren. Met behulp van een oude schoenendoos, wel op op het einde een rond gaatje erin snijden. En hup, klaar is je ’kijkdoos’. De ’Rien Poortvliet’ kaboutertjes hebben de duivel al voor U verjaagd!
- Annyit ér mint halottnak a csók. Letterlijke vertaling: het is zoveel waard als een kus voor een dode. Dit is het advies voor degene die een activiteit wil ondernemen die bij voorbaat tot mislukken is gedoemd. In Nederland zou men zeggen: spaar je de moeite! Deze Hongaarse versie is een tikje morbide maar wel ’to the – dead – point.’
- Örül mind majom a farkának. Letterlijke vertaling: hij/zij is blij als een aap met zijn staart. Hier dient bij vermeld te worden dat het Hongaarse woord ’staart’ net zo goed een andere betekenis kan hebben. Welke? Ok, ik maak het U te gemakkelijk. Maar bestaat er in dit verband ook een Nederlandse uitdrukking? Misschien deze: hij/zij is zo blij als een kind! In Engeland ’jumpen ze van joy’. Volgens mij voerde een megalomaan, warhoofdige, narcistische Engelsman nog niet zo lang geleden deze beweging uit. Wie? Boris Johnson natuurlijk en wel op het moment dat hij premier werd van het Verenigd Koninkrijk
- Mozogni mint sajtban a kukac. Letterlijke vertaling: bewegen als een worm in de kaas. Wordt nog vaak door moeders gebezigd over hun jonge kroost dat maar niet stil op de stoel kan blijven zitten, bijvoorbeeld tijdens de traditionele zondagslunch. Maar de uitdrukking is ook van toepassing op volwassenen die immer haast hebben en niet meer dan 10 seconden op ’hun kont’ kunnen zitten. Je zou dus verwachten dat in deze ’jachtige tijd’ het kaas/wormjargon vaker gebruikt wordt. Nee hoor, ook Hongarije doet mee in de trend van populaire Engelse one-liners als ’just do it’. Schijnt van ene meneer Nike te zijn.
- Jobb kurvának lenni, mint szegénynek. Letterlijke vertaling: Het is beter hoer te zijn dan arm. Vind ik wel een mooie afsluiter van dit overzichtje. Wel wil ik om ’positief discriminatoire’ redenen nog een aanvulling geven: het is beter gigolo te zijn dan arm! De mannen mogen natuurlijk niet vergeten worden, toch? En ’what about’ transgenders? Ok: het is beter transhoer/transgigolo te zijn dan arm. Voor de Nederlandse spoorwegen maakt het allemaal niet meer uit, in plaats van ’dames en heren’ roept de stationspeaker nu ’beste reizigers’ Hoezo nou ’best’? Is elke reiziger een beste reiziger? Wel als het transhoeren/transgigolo’s betreft natuurlijk.
Want Johan Cruijff zei het lang geleden al treffend: je moet de punten wel dáár op de ’i’ zetten waar ze horen. Waarvan akte!