De parlementaire enquêtecommissie ’Groningse gaswinning’ kon het niet harder omschrijven: ’opeenvolgende kabinetten en de olie- en gasbedrijven – NAM, Shell en ExxonMobil hebben een ongekend en rampzalig systeemfalen veroorzaakt’. Ik kan mij niet herinneren dat welke enquêtecommise uit het verleden dan ook tot zo’n vernietigend oordeel is gekomen. Zelfs in de ’toeslagenaffaire’ was het oordeel relatief milder. Maar misschien wordt het allemaal nog erger als de enquêtecommissie ’aanpak Coronapandemie’ haar eindrapport publiceert.
Solidariteit van de samenleving was er in de afgelopen zestig jaar ook al niet met de Groningers, de slogan ’er gaat niets boven Groningen’ werd door - bijvoorbeeld - de randstedelijke politici én bevolking letterlijk genomen. In deze zin gaat het natuurlijk om de stad Groninen, wat daarboven gebeurde was eigenlijk oninteressant…….’Een ramp in slow motion’ voltrok zich, zelfs investeringen in Groningen bleven achter. In zestig jaar tijd heeft de Nederlandse staat ruim 360 miljard Euro winst kunnen bijschrijven ten gevolge van gaswinning. Een zeer klein deel daarvan werd in een apart structuurfonds gestort waarvan 1% werd gespendeerd aan Groningse projecten. In Noorwegen werd en wordt er anders omgesprongen met de grote winsten uit gas- en oliwewinnig. Een giga-staatsfond met honderden miljarden in portefeuille is zeer winstgevend, de winsten worden gebruikt om lasten te verlichten en ondersteuning te leveren aan Noorse burgers. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs, volksgezondheid. Wat de Groningers voor de winstgevende gaswinning hebben teruggekregen? Onbewoonbaar verklaarde woningen, talloze panden met aardbevingsschade, een daling van de waarde van onroerend goed en een voortdurende angst voor nieuwe bevingen. Je zou deze ’achterstelling’ ook kunnen omschrijven als arrogant randstedelijk (binnenlands) ’kolonialisme’.
Van 2012 tot 2017 was VVD’er Henk Kamp minister van economische zaken. Hem komt de twijfelachtige eer toe om na de zware aardbeving in het Groningse dorpje Huizinge - 2012 - de gasproductie niet te verminderen. Sterker nog, er werd na de beving van 3,6 op de schaal van Richter besloten om nog meer gas te winnen. Terwijl oud-Shelldirecteur Pieter Dekker in zijn verhoor voor de enquêtecommissie van mening was dat deze zware beving als ’gamechanger’ gekwalificeerd moest worden. Maar ja, de NAM - voor de helft eigendom van Shell - meende dat productievermindering ’niet zou bijdragen aan het oplossen van het probleem’. ’Wij als Shell hebben deze conclusie overgenomen’ reageerde Dekker op de vraag of er acties waren ondernomen om daadwerkelijk iets aan het gevaar van verdere aardbevingen te doen. Met andere woorden, ook Shell intereseerde het allemaal geen mallemoer……
Henk Kamp liet door zijn ambtenaren wel onderzoek doen, maar het resultaat was dat de minister nietszeggende rapporten op zijn bureau geworpen kreeg. De enquêtecommissie was met name hard in haar oordeel richting Kamp: ’hij heeft te passief gehandeld en had zijn ambtenaren scherper moeten bevragen’. Ook op de politieke ’sorry-cultuur’ heeft de enquêtecommissie veel kritiek. Met name Mark Rutte ’heeft weinig betekend voor de Groningers’. De premier had ’een wezenlijke verandering’ teweeg kunnen brengen, maar na zijn excuses volgde er geen enkele positieve actie. Met andere woorden, de enquêtecommissie meent dat Rutte de volgende strategie hanteert: ’veel beloven en weinig geven doet de (noodelijke) gekken in vreugde leven’.
Tenslotte willen ExxonMobil en Shell compensatie krijgen voor de huidige gederfde en te derven gaswinning op het Groningse platteland. De enquêtecommissie vindt de houding van de twee oliemaatschappijen ’stuitend’, ze zouden stante pede moeten afzien van hun claims. Circa 60 miljard bedraagt de winst die deze olieboeren in al die jaren hebben kunnen bijschrijven. Volgens de enquêtecommisie zou er wel van compensatie sprake moeten zijn, maar dan in de richting van de gedupeerde Groningers……
De meest in het oog springende term die in het eindrapport staat is wat mij betreft ’ereschuld’. De enquêtecommissie meent dat in eerste instantie de staat en de oliemaatschappijen deze moeten inlossen. ’Dat gaat om geld, maar ook om menskracht en aandacht voor de regio.’ Hiermee zegt de enquêtecommissie in feite dat er hiervoor GEEN aandacht aan de provincie Groningen is besteed. Hoezo? Want anders had er voor het woord ’aandacht’ wel ’meer’ gestaan.......