Bovenstaande tekst klonk uit de mond van ene Bartje Bartels die in jeugdromans als Bartje, Bartje zoekt het geluk n andere de hoofdrol vervult. De schrijver van de boeken (en tevens onderwijzer) was de Assenaar Anne de Vries. Bartje groeide op in een verarmd Drents landarbeidersgezin, in zijn prille jeugd was hij al recalcitrant. Zo kwam hij regelmarig in botsing met zijn vader. Deze gaf hem - letterlijk - op zijn falie, omdat hij voor het eten weigerde te bidden. De reden hiervoor was dat Bartje een hekel had aan bruine bonen, God hiervoor danken vond hij niet noodzakelijk. Het leverde hem meermaals blauwe plekken op van zijn 'godvruchtige' vader.
De uitspraak ’ik bid niet voor brune bon’n’ is onderdeel van de zogenaamde ’Canon van Nederland’. Hierin staan belangrijke gebeurtenissen, personen en ontwikkelingen uit de Nederlandse geschiedenis, taal en cultuur. De eerste ’Canon’ werd in 2006 samengesteld en inmiddels is de strofe van Bartje ook onderdeel van deze ’Canon’. Wijlen Anne de Vries zou er trots op zijn geweest, hij verliet dit ondermaanse helaas al in 1964 op 60-jarige leeftijd (doodsoorzaak: hartaanval). Ook de televisieserie ’Bartje’ heeft hij niet kunnen aanschouwen, TV-regisseur Willy van Hemert bewerkte Bartje’s jeugdavonturen in 1972, het resultaat was een dramaserie waarin de acteurs in (plat) Drents communiceerden (met ondertiteling!).
In de Drentse hoofdstad Assen is het vieren van Bartje’s twaalfde verjaardag inmiddels een jaarlijkse traditie. Hè, elk jaar wordt Bartje 12 jaar oud? Tja, het beroemdste boek over Bartje draagt de titel ’de twaalfde verjaardag van Bartje’, logisch dat men daar in Drenthe is blijven steken op deze leeftijd. Meestal is het op de eerste zaterdag van september een drukte van belang in de Asser binnenstad. Kinderen tot de leeftijd van 13 jaar kunnen meedoen aan workshops en spelletjes, er kunnen lokale producten worden geproefd en er worden theatervoorstellingen gegeven. Tragisch is alleen dat de acteur die Bartje speelde in de TV-serie - Jan Krol - zelf niet meer deel kan nemen aan de festiviteiten. Krol overleed op 15 januari 2023 op 60-jarige leeftijd aan de gevolgen van een hersentumor. Ruim een maand voor zijn dood kreeg Krol de fatale diagnose horen, gelukkig heeft hij dus niet lang hoeven te lijden. Het is trouwens opmerkelijk dat zowel de schrijver Anne de Vries als Bartje's vertolker Jan Krol niet langer dan 60 jaar geleefd hebben....
De politieke gebroeders Ziengs - Berthold en Erik - hadden beide ook een rol in de TV-serie. Van Berthold horen we trouwens niet veel meer, maar dat komt misschien omdat hij in 2013 tot 22 maanden cel werd veroordeeld vanwege belastingontduiking. Erik was tot 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van de VVD waarna hij in 2023 voorzitter werd van Ondernemend Nederland. Inmiddels is hij tevens de voorzitter van de binnenstadsvereniging Assen, Waarschijnlijk is de voortzetting om Bartje’s twaalfde verjaardag ieder jaar te vieren hiermee gegarandeerd.
Niet gegarandeerd is dat op elk van Bartje’s verjaardagen brune bon’n worden geserveerd op het Asser Koopmansplein. Ranja en taart waren tot nu wel volop verkrijgbaar, maar ik vrees dat er niet veel kinderen bereid zijn de Heere te bedanken voor deze lekkernijen. Hun ouders zijn immers reeds opgegroeid in het ontkerstende Nederland..... Als Bartje op enig moment een taartje voorgezet zou hebben gekregen denk ik dat hij onze lieve Heer wel 3 kwartier lang had bedankt. De arme Drentse veentijd ligt echter reeds lang achter ons, hedendaagse kinderen worden in de regel dagelijks verwend met zoetigheden. Of verwennen zichzelf ermee…
Onlangs las ik in een kwaliteitskrant dat er tegenwoordig steeds meer mensen bidden zonder dat ze enig geloof aanhangen. Dit zogenaamd ’ongelovig bidden’ is onder andere in het Verenigd Koninkrijk zeer populair. Onderzoeken tonen aan dat inmiddels één op de vijf Britse volwassenen regelmatig bidt zonder dat er een link bestaat met een godsdienst. Waar zou deze trend toch vandaan komen? Wel, in Groot-Brittannië is het na de Brexit economisch flink bergafwaarts gegaan, veel Britten zouden al tevreden zijn als er iedere dag een dampend bord bruine bonen op de tafel zou kunnen worden gezet. Hoor je dat, Bartje? Zo slecht had je het nog niet hoor! Helaas, Bartje zwijgt als het graf, want het is onmogelijk elk jaar je twaalfde verjaardag te vieren én gezond te blijven. Bartje (Jan Krol) uit de TV-serie weet er - liggend op zijn hemelmatras - alles van.....
De TV-serie werd bekostigd en uitgezonden door de NCRV, deze protestante omroep is inmiddels gefuseerd met de Rooms-Katholieke KRO. Tja, het schijnt dat tegenwoordig de duivel niet meer slaapt op één kussen met aan zijn ene zijde een 'Paap' en aan zijn andere een 'fiene'. Zou de duivel overigens 'brune bon'n' lusten? Vast wel, want de duivel heeft altijd honger, voor hem smaken alle bruine bonen zoet. Als er maar geen knofloof is doorheen geroerd....
Scene ’ ik bid nie veur brune bon’n’ uit de TV-serie: