Helaas, in 2016 werd het Groot Dictee der Nederlandse taal voor het laatst uitgezonden op de televisie. De kijkcijfers liepen al jarenlang hard terug, in 2016 waren er nog maar een schamele 368.000 kijkers over. Ooit schakelden meer dan 1 miljoen Nederlandstaligen op het NPO-kanaal dat het Dictee uitzond. Het oordeel van de overkoepelende NTR (Nederlandse publieke omroep) was destijds hard: het programma is niet met zijn tijd meegegaan en is zelfs als archaïsch te beschouwen. Op zichzelf had de NTR daar volledig gelijk in, de vraag dringt zich wel op of de ’Publieke omroep-goeroes’ niet een creatieve oplossing hadden kunnen bedenken.
Overigens, hierbij zomaar een zinsnede uit het Dictee van 2016 (geschreven door A.F.Th van der Heijden): ’de voorstanders bewieroken hypocriet deze internationalisering, onderwijl subcutaan blakend van commercialiteit. Het resultaat is hooguit een hybridisch Dunglish - glossolalie zonder zweem van religieuze extase.’ Wat een literair en taalkundig hoogstandje, nietwaar? Dat kan zijn, maar na het tienmaal overlezen van deze tekst begrijp ik er nog geen jota van. Nu wil ik mijn taalkwaliteiten niet overschatten, maar als dit soort ’taalrimram’- mooi woord hè, zelf bedacht - wordt gepresenteerd, verbaast het me nog dat er zoveel burgers aan de kijkbuis gekluisterd waren.
Ik heb nog steeds medelijden met toenmalig presentator Philip Freriks, de ’voorlezer’ had het Dictee van 2016 natuurlijk bij voorbaat door de plee moeten trekken. Beste Philip, je krijgt van mij de prijs van beste liquidator van een oorspronkelijk succesvol TV-concept. Het tragikomische van dit alles is dat het notabene francofiel Freriks zelf was die het Dictee heeft geïntroduceerd in de Nederlandse media. In 1990 wel te verstaan, naar voorbeeld van La Dictée, de Franse versie. Het andere tragikomische aan het ’Dictee-concept’ was dat notabene Freriks zelf als ’voorlezer’ fungeerde, terwijl elke gemiddelde achtuur-journaalkijker weet dat Freriks zich herhaaldelijk versprak of hakkelde in zijn ’journaalvoordrachten’. Overigens niets dan lof voor de sympathieke francofiel, hij heeft de Nederlandse taal toch maar op de ’mediakaart’ gezet.
In 2017 werd het Dictee overgeslagen, maar in 2018 verscheen het weer op NPO radio 1, in samenwerking met de Taalstaat. Freriks was wederom ’voorlezer’, maar daarna heeft hij er verder van afgezien. Samen met Maarten van Rossem heeft hij een ander succesconcept gevonden, ’de slimste mens’ genaamd. De Taalstaat is een radioprogramma van ’onze’ wereldberoemde radioman Frits Spits dat zich onder andere bezighoudt met taalonderzoeken en boeken. Jaarlijks wordt er een zogenaamde Taalstaatmeesterprijs toegekend aan de persoon die zich in het afgelopen jaar het best heeft uitgedrukt in gesproken en/of geschreven woord. In 2018 was Lilian Marijnissen de winnares, in 2020 mocht Mark Rutte de beker in de lucht tillen. Pffffh…… Beste Frits, ik heb eerbied voor je mediacarrière, maar dit gaat me toch echt een beetje te ver. Als je nu toch zo nodig regelmatig een (ex)-politicus op het oog hebt, was oud-premier Dries van Agt dé uitgelezen persoon geweest om ’taalkundig’ te kronen. Hij had zijn uitverkiezing waarschijnlijk als een soort ’oeuvre-prijs’ beschouwd.
Natuurlijk moet de NTS-directie stante pede het besluit nemen om het Dictee weer toe te laten tot het eerste of tweede TV-net. Maar dan wel met een ietwat andere opzet. Dus geen onbegrijpelijke teksten meer met uitdrukkingen die alleen door taalpuristen/specialisten worden gebezigd. En geen totaal niet aansprekende figuren als oud-Tweede Kamervoorzitster Gerdi Verbeet meer laten opdraven als voorlezer(es). Wie dan wel? Hans Teeuwen bijvoorbeeld, of voor mijn part Maarten van Rossem. Of Umberto Tan, Maar het mag ook een vrouw zijn hoor, wat dacht U van Femke Halsema? Zowel haar voor- en tegenstanders zullen Femke op haar uitspraak willen beoordelen.(Mijn persoonlijke keuze? Eva Jinek, dat lijkt me logisch….) Bovendien dient het Dictee aan het einde van het jaar te worden uitgezonden, waarbij de Dikke van Dale’s verkiezing van het woord van het jaar een prominente rol zal spelen. Wedden dat het kijkersaantal weer richting de miljoen gaat!
Overigens heb ik ook nog een tip voor John de Mol. Zijn zender SBS6 lijkt me uitermate geschikt voor het Groot Dictee der Nederlandse Wappietaal. Het dictee wordt uiteraard voorgelezen, of beter ’voorgerapt’ door Lange Frans - wappie van beroep - die na afloop een duet zal zingen met Chantal Janzen. Onder de TV-deelnemers bevinden zich onder andere de jonge Dré Hazes, zijn zus Roxeanne en Patricia Paay natuurlijk. Zij zal voor de ’leut’ een zelf gecomponeerd erotisch gedicht voordragen, maar let op hè John: het mag niet over plasseks gaan, daar zijn jouw zenders veel te ’netjes’ voor. Het programma wordt knallend uitgeluid met siervuurwerk, op het podium zwaaien Patries, Dré, Roxeanne en Chantal ons uit met een afsluitende tranentrekker van jewelste: ’eenzame Kerst’ van - wijlen - de oude meester Hazes zelf.
Och, vergeet ik nog tips te geven welke (dictee)tekst door Lange Frans gerapt moet worden. Hierbij een voorbeeldzinnetje! ’Bill Gates is een valseric wie nog nooit iets heeft gepresteert. Eigelijk heeft hij ook nergens geen verstand van. maar hij heefdt wel het koronavirus bedachd. Dat hij verspreid via chips in die vakcins wie trouwens jouw alleen maar zieker lopen te maken. En Rutte finden feel mensen een facist!’
Let op, bovenstaande spelling is de juiste, althans voor een groot deel van de (virus)wappies die Nederland telt. De winnaar verdient bij John altijd een ’grote’ prijs. Waar ik aan denk? Een oprotpremie van 100.000 Euro in het geval de winnaar emigreert naar Bulgarije. Waarom dit land? Daar is de Corona-vaccinatiegraad het laagst van de Europese Unie.......
Wapper, wapper, wapper (dat zijn wat mij betreft de woorden van het jaar 2021)