Nee, dit artikel gaat niet over de polemiek rond de term ’Gouden Eeuw’. Het enige wat ik er over kwijt wil is dat het in links(ige) kringen tegenwoordig usance is dat wij, Nederlanders zich voor alles wat er zich in het verleden heeft afgespeeld moeten schamen en dat geldt nu ook al voor de bloeiperiode in de 17e eeuw die – historisch gezien – als Gouden Eeuw wordt aangeduid. Onlangs schrapte het ’Amsterdam museum’ deze uitdrukking omdat ’deze vlag de lading niet meer zou dekken’. De periode in de lage landen tussen de jaren 1384 en 1482 – tegenwoordig grotendeels Nederland – wordt uit historisch perspectief omschreven als de ’Bourgondische periode’. Ik stel voor ook deze ’schandalige’ term onverwijld bij het grofvuil te zetten. Waarom? Het woord bourgondisch impliceert immers dat er in deze jaren genoeg voedsel en drank voor de gehele bevolking voorhanden was. In die tijd at iedereen zijn buikje vol onder het genot van liters wijn uit de Bourgognestreek. Dit terwijl –zoals de ’fatsoenrakkers’ het van de daken schreeuwen – het arme ’plebs’ werd uitgebuit en op een houtje moest bijten. Ziet U, nu heb ik er alweer teveel over gezegd.
Indien U een beetje tijd heeft adviseer ik het lezen van de twee bijgevoegde artikelen onderaan deze column. Deze verschenen onlangs in NRC en boden mij inspiratie voor het schrijven van mijn betoog. Het eerste artikel van Paul Scheffer – hoogleraar Europese Studies – las ik met toenemende jaloersheid. Een regelrechte ’eye opener’ die zo goed als alle zenuwen in de Nederlandse samenleving blootlegt. Zo’n artikel had ik graag willen schrijven……
Nederland is gewoon een pakketje schroot met een dun laagje chroom, daar komt het op neer. Scheffer: de mocro maffia is het voorbeeld van geslaagde integratie’. Een confronterende en snoeiharde conclusie die helaas op waarheid is gestoeld. Ten eerste: het Nederlands belasting(paradijs)systeem trekt niet alleen multinationale brievenbussenfirma’s aan maar ook criminelen die zich ’bij ons’ als een vis in het water voelen. Dit is ook ’fysiek’ het geval, in de ’multi culti’ omgeving van Amsterdam, Rotterdam etc komen alle ’rassensmaken’ bijelkaar. Geel, wit – ik zeg geen blank hoor! – , donker, Slavisch, Indiaa(ns), creools, het is één grote smeltkroes. Opgaan in de menigte is in de randstad een fluitje van een cent. Op zichzelf is met een kleurrijke samenleving niets mis, ‘in combinatie met’ levert het echter een giftig mengsel in diezelfde smeltkroes op. De ingrediënten die het mengsel definitief giftig maken veroorzaken – als ’slagroom op de taart – de Nederlandse multinationale banken. Controle op herkomst van bancaire transacties is – soms – gecompliceerd, maar doenlijk, de praktijk is dat ’grote jongens’ als de ING eigenlijk helemaal niet geïnteresseerd zijn in mogelijke fraude. waarom niet? De geldhandel met dubieuze lieden is uiterst luctratief, die 775 miljoen euro boete die ’onze nationale trots’ ING onlangs moest dokken is een druppel op de groeiende plaat. Ralph Hamers – topman ING – deed een plas en alles blijft zoals het was……
Ten tweede de omineuze Nederlandse term ’gedogen’. Net als de uitdrukking ’gezelligheid’ is vertaling in het Duits, Engels etc eigenlijk niet te geven. Laten we de proef op de som nemen in ’google translate’. In het Duits: gedogen = tolerieren, in het Engels verschijnt ’tolerate’ op het beeldscherm. Maar ’iets’ tolereren betekent toch wat anders meen ik. Net als ’polderen’ is gedogen een exclusief Nederlands werkwoord. waarom? omdat de (niet) handelingen voortvloeiend uit ’gedogen’ exclusief in ’ons’ Koninkrijk vookomen. ’We’ gedogen’ drugsconsumptie, coffeeshops, cocaïnegebruik in de lunchrooms aan de Amsterdamse zuidas, boerkadraagsters, schofterig ’scootermarokkaantjesgedrag’ tegen blonde meisjes, nalatig en mogelijk strafrechtelijk gedrag van UWV medewerkers en zo meer. ’We’ gedogen zelfs dat leraren in de klas de holocaust niet meer bespreken vanwege mogelijk agressieve reacties van leerlingen. Welke leerlingen dan? Vul maar in…….Tenslotte gedogen we zelfs dat op – door de Nederlandse staat gefinancierde – Islamitische scholen de Nederlandse normen en waarden met voeten worden getreden Over de haatimams die zogenaamd niet strafrechtelijk vervolgd zouden kunnen worden vanwege hun haatpreken heb ik het maar even niet. Zelfs ’slapzak’ Youp van ’t Hek – onze nationale moreelnar – schrijft en praat maar liever niet meer in satirische termen over de Islam. Hij meent desgevraagd geen zin te hebben in een mes tussen de ribben. Een soort omgekeerd gedoogbeleid. Zou ik me toch bijna kwaad maken!
Nederlanders doen vaak lacherig als het om het volkslied – Wilhelmus – gaat. De vurige wens van voormalig CDA leider Buma om het Wilhelmus als verplichte lesstof op tenemen in de basis leerstof is er onlangs niet doorgekomen. Blijven ons in ieder geval de leerlingen bespaard die proestend van het lachen het volkslied debiteren. Met voorgaande heb ik op zichzelf geen moeite, het Wilhelmus is qua melodie, maar vooral qua tekst een, een……. Tja, hoe zou ik het Wilhelmus moeten omschrijven? Laten we het houden op een wrede grap van voormalig Koningin Wilhelmina die ons dit ’volksliedgedrocht’ door de strot heeft geduwd. Wél geven ’we’ met deze houding mede/Nederlanders van niet-Nederlandse origine aan dat het met die Nederlandse identiteit – en het Nederlandse zelfbeeld – wellicht toch niet zo ’snor’ zit. En dan druk ik me nog zeer eufemistisch uit. In Nederland wordt door de Nederlanders het Wilhelmus nog net gedoogd. Wanneer dan? Bij voetbalwedstrijden van het Nederlands elftal. Need I say more?
Feitelijk is Nederland altijd een land geweest van ’voortdurend naar links en rechts lullen en in de tussentijd gewoon lekker de zakken vullen’. Een exemplarisch voorbeeld hiervan is de laatste lezing van onze ’visionair’ Mark Rutte voor een gezelschap van de Atlantische Commissie. Nederland probeerde in het begin van de vorige eeuw als neutrale natie buiten het oorlogsgeweld te blijven. Met meer geluk dan wijsheid bleven we tijdens de Eerste Wereldoorlog buiten schot. Dat trucje probeerden we in de jaren dertig wederom op te voeren, helaas de Duitsers overliepen de Hollandse polder binnen een week. Waar was de Nederlandse krijgsmacht? Ach, die paar vliegjes van die Fokker D21 jachtvliegtuigen? In de jaren dertig hadden in het lage land de pacifisten en kooplieden het al voor het zeggen. Maar vooral de kooplieden.
Tja, Mark z’n ’lullepotje’. In het bijzijn van profesionele jokkebrok Pete – Pinocchio – Hoekstra, de VS ambassadeur in Nederland stak hij de loftrompet over Trump cum suis. Zijn vriend Donald’s kritiek vond hij in een aantal gevallen – de VN, de Wereldbank, de wereldhandelsorganisatie WTO, de mensenrechtenraad – in de ’kern’ terecht en hij toonde veel begrip voor Trump’s houding ten opzichte van de NAVO en de NAVO-landen. De meeste Europese lidstaten – Nederland incluis –komen de beloofde bestedingen– de befaamde 2% regeling – in hun krijgsmacht niet na. Veelal ’not even close’. Maar daar had de immer chicanerende Rutte wat op gevonden. ’Eerlijk is eerlijk, ook wij halen de 2% uitgavennorm – van het nationaal inkomen, red.- niet, zelf niet in 2024’. De Amerikaanse diplomaten vonden het allang goed zo, anders dan veel West-Europese leiders die voortdurend aan het ’Trumpbashen’ zijn ’schmierde’ ons slangenzakenman dat het een lieve lust was. En de sluwe Mark weet dat Trump voor het decorum gevoelig is. Ja, wat verwacht je van een Amerikaanse president met een ego zo groot en hoog als ’The Empire State building’.
Rutte is de verpersoonlijking van de Nederlandse internationale marktkoopman. Zakenlieden hebben geen visie – daarvoor moet je volgens onze premier naar de oogarts – behalve de visie van zoveel mogelijk geld verdienen. Nederland als moreel kompas in de wereld? Wat meldde ik ook al weer over dat dun laagje chroom? Doel is om zo weinig mogelijk verantwoordelijkheid en financiële lasten te dragen voor (inter)nationale – (geo)politieke- kwesties/doelen. Aan de andere kant willen we als ’kampioen wereldhandelsreiziger’ wel alle internationale voordelen genieten. Lukt dat niet helemaal zoals gewenst, dan passen we de wet ’een beetje’ aan, et voíla, ons belastingparadijs is geboren. Want commercieel gezien hebben we natuurlijk wel de mentaliteit van een ’rupsje-nooit-genoeg.
De Gouden Eeuw, in die periode zou Rutte prima gepast hebben. Mooie gleufhoed op z’n knar en in plaats van de nog niet bestaande bril een sjieke ’monocle’ op een steeltje bij de hand. De VOC mentaliteit is Mark op het lijf geschreven, hij had ons nu mooi kunnen toeknikken vanaf een schilderij gecreeërd door Johannes Vermeer. Indien dit schilderij in het Amsterdam Museum had gehangen was de beslissing van de museumdirectie nog enigszins te billijken geweest…….
Erst kommt das Fressen un dann die Moral (Bertold Brecht, Duits schrijver, 1898 – 1956)
Onze cultuur van gedogen ondermijnt de vrijheid
Je zou hopen dat elke politicus dit interview, zaterdag in de Volkskrant (28/9), inlijst en op zijn werkkamer hangt. Roberto Saviano, groot kenner én slachtoffer van de maffia, is hard over ons land: „Bij jullie zijn niet de politici of de agenten corrupt. Ik heb het over het systeem. Het Nederlandse financiële systeem biedt een bepaalde fiscale schaduw waarin criminelen goed kunnen gedijen”.
Het belastingparadijs trekt criminaliteit aan. Hij wijst op de vele brievenbusfirma’s die er dankzij ondoorzichtige constructies voor zorgen dat wereldwijd enorme bedragen in financiële centra rondgaan. Daardoor wordt controle op de herkomst van die transacties bijna onmogelijk. Voeg daarbij het wegkijken door de grote banken, en alle voorwaarden van corruptie zijn aanwezig.
En wat blijkt? Het belastingparadijs en het drugsparadijs gaan hand in hand. Volgens Saviano is Amsterdam er daarom slechter aan toe dan Napels: „Er zijn clans aanwezig uit de hele wereld, want Nederland is een van de belangrijkste doorvoerhavens. Zij weten: wie Nederland in handen heeft, heeft een van de slagaders van de wereldwijde drugsmarkt in handen.”
Hij stelt vast dat ons gedoogbeleid op alle fronten heeft gefaald. Daar is geen woord Italiaans bij. Dat een rechtsstaat leeft van handhaving lijkt een open deur, toch hebben we lange jaren van gedoogcultuur achter de rug. Het gidsland ziet law and order nog steeds als een behoudzuchtig idee dat niet past in een „prudent progressieve” cultuur.
Ik hoor de burgemeester van Amsterdam in 2006 nog spreken bij de eerste naturalisatieceremonie: „Sommige dingen mogen niet van de wet, maar we vinden soms toch dat ze moeten worden toegestaan. Gedogen heet dat, een woord dat moeilijk te vertalen is. Waarom? Omdat andere landen dat verschijnsel niet op die manier kennen.”
Die vaststelling zou eerder aanleiding moeten zijn tot zelfonderzoek: waarom kennen andere landen dat woord eigenlijk niet? En het gedogen is zeker geen eigenaardigheid waar je migranten trots op moet wijzen wanneer ze hun nieuwe nationaliteit verwerven. Het was een pijnlijk moment, waarin veel zelfbedrog zichtbaar werd.
Nog steeds denkt menigeen dat gedogen een samenleving vrijer maakt: gedogen geeft burgers en bestuurders toch meer speelruimte? Maar de wet heet niet voor niets het schild van de zwakkere. Zo wordt duidelijk dat het niet-handhaven van de wet als gevolg heeft dat de vrijgekomen ruimtes vooral worden ingenomen door de mensen met macht en slechte bedoelingen.
Gedogen als overgang van een oude rechtstoestand naar een nieuwe hoeft niet problematisch te zijn. Sterker nog: dat is bestuurlijke wijsheid. Vooruitlopend op nieuwe rechtsverhoudingen werd bijvoorbeeld de abortuspraktijk versoepeld. Het zou immers onrechtvaardig zijn om mensen te gijzelen in wetten die op het punt staan te veranderen.
Maar het drugsbeleid heeft rampzalig uitgepakt omdat de legalisering is uitgebleven. Het kan niemand meer ontgaan dat de weg van de achterdeur naar de voordeur inmiddels bezaaid ligt met lijken. De moord op een advocaat is misschien een keerpunt, maar dat zoveel liberale ministers hebben gefaald op Justitie, verbaast me niet.
Frank Paauw, sinds kort hoofdcommissaris in Amsterdam, zei vorig jaar: „Dat wij zoveel pakken, heeft geen invloed op de prijs. Dat zegt genoeg over de hoeveelheid drugs die op de markt is.” De gevolgen zijn duidelijk: de vele, vele miljarden die in de drugs omgaan dringen steeds verder door in de bovenwereld.
Zo’n tien jaar geleden mocht ik in Amsterdam de politiechefs uit de Europese hoofdsteden toespreken. Die bijeenkomst leerde me hoezeer de misdaad alle grenzen overschrijdt. Tegelijk werd in de gesprekken zichtbaar dat het zwakstroomsysteem van de polderpolitiek deze schokken niet aan kan – hier is een andere weerbaarheid gevraagd.
Ook na de moord op Derk Wiersum lijken we nog steeds maar half te begrijpen dat een open samenleving stoelt op rechtshandhaving. Vrijheid is op den duur niet verenigbaar met gedogen. Het belastingparadijs en drugsparadijs komen voort uit dezelfde liberale illusie dat de markt niet teveel door regels mag worden bekneld.
Die verloedering hebben we over onszelf afgeroepen. Nog een keer Saviano: „Jullie blijven beweren dat dit soort geweldsuitbarstingen de schuld is van Marokkanen, Russen of Italianen die toevallig actief zijn in Nederland. Maar zo werkt het niet. Ze zijn hier allemaal actief omdat het Nederlandse systeem zo gunstig voor ze is. Ze zijn hier omdat jullie dat toelaten”. Inderdaad, de mocromaffia is een voorbeeld van geslaagde integratie.
Paul Scheffer is hoogleraar Europese Studies.
Trumps kritiek is stevig, maar terecht’
Toespraak Rutte In een lezing gaf Rutte donderdag zijn kijk op de wereldorde. Over de rol daarin van president Trump was hij opvallend mild.
Een NAVO-oefening in Letland. Rutte zei donderdag dat hij „eerlijk gezegd alleen maar veel begrip” kan opbrengen voor het veelgehoorde verwijt dat de EU te weinig bijdragen aan de NAVO. Foto Toms Kalnins/EPA
Kwam het door de aanwezigheid in de zaal van Pete Hoekstra, de Amerikaanse ambassadeur in Nederland? Of omdat juist de Nederlandse kaas bleek te zijn gespaard in het pakket handelssancties dat de VS eerder die dag aankondigde in de Airbus-ruzie met de EU? Hoe dan ook: premier Mark Rutte hield donderdagmiddag in Den Haag geen toespraak over de transatlantische relatie die de Amerikanen als muziek in de oren moet hebben geklonken.
Europa en de VS, zei Rutte, hebben elkaar „keihard” nodig, helemaal nu Rusland en China hun invloedssfeer proberen uit te breiden. „Nog in 1999, bij het 50-jarig bestaan, klonk binnen de NAVO een pleidooi voor nauwe samenwerking met Rusland – ik verzin dit niet”, zei Rutte. „Sinds de gebeurtenissen op de Krim in 2014 is wel duidelijk dat de rust en veiligheid niet uit het Oosten komen.”
Op uitnodiging van de Atlantische Commissie, een aan de relatie met de VS gewijde denktank, gaf Rutte donderdag zijn kijk op de wereldorde. Dat EU-landen op defensiegebied steeds meer samenwerken is „alleen maar dringender” gezien de dreigingen aan de randen van Europa. Tegelijkertijd moet dit niet leiden tot illusies over een ‘Europees leger’. Volgens de premier is er „geen alternatief” voor de militaire macht van de VS. „Nederland, Europa – we kunnen onze eigen veiligheid niet garanderen.”
Samen veel geld verdienen
Over Donald Trump geen kwaad woord, ook niet tijdens een vragenronde achteraf. Natuurlijk betreurde Rutte het dat de president uit internationale akkoorden stapt (klimaat, Iran). Op een handelsoorlog met China zit Europa niet te wachten. De Amerikaanse importheffingen op EU-producten ter compensatie van de staatssteun aan vliegtuigbouwer Airbus zijn vervelend en botsen met „het motto: samen veel geld verdienen”. Alleen: „Ik kan het ze niet verwijten”. Wereldhandelsorganisatie WTO oordeelde woensdag dat dit mag.
Maar volgens Rutte is Trumps kritiek dat gremia zoals de Verenigde Naties en de WTO als multilaterale scheidsrechters tekortschieten goed te begrijpen. Zo „knelt” het dat China nog steeds de formele WTO-status van ‘ontwikkelingsland’ heeft „met alle financiële voordelen die daarbij horen”. En de Mensenrechtenraad is te veel een stok geworden om landen als Israël mee te slaan. „De kritiek daarop van president Trump – maar niet alleen van hem – is stevig, dat is waar. Maar in de kern is veel van die kritiek ook terecht.”
Dat geldt ook voor het veelgehoorde verwijt dat de EU te weinig bijdragen aan de NAVO. „Ik kan daar eerlijk gezegd alleen maar veel begrip voor opbrengen”, zegt Rutte daarover. „We kunnen het niet leuk vinden, maar de tijd dat Europa voor een miniem bedrag onder de Amerikaanse veiligheidsparaplu kon schuilen, is voorbij.”
Rutte verwierp de suggestie uit het publiek dat Trump de normen en waarden die de EU en VS delen, juist ondergraaft, met zijn felle kritiek op media en tegenstanders. „Volgens mij is Trump democratisch gekozen”, zei de premier, die op Trumps voorganger, Barack Obama, wel opmerkelijk veel kritiek had. Rutte had „nooit goed begrepen” waarom Obama de diplomatieke aandacht van de VS zo sterk naar Azië verlegde, zonder Europese rugdekking bovendien. Samen bereik je volgens Rutte meer.
Rutte had het ook altijd „vreemd gevonden” dat Obama zich tijdens diens grote toespraak in Caïro in 2009 tot „de moslimwereld” had gericht. „Mensen hebben zo veel identiteiten. Waarom hou je een speech voor maar een identiteit?” Rutte verzekerde het publiek dat Trump meevalt: de huidige president is „veel minder isolationistisch gebleken dan ik dacht op basis van de verkiezingscampagne”. Al gaf de premier toe „een beetje verbaasd” te zijn geweest over Trumps toenadering tot Noord-Korea.
Ruttes grootste angst: dat de VS vergeten dat de vrede en welvaart die multinationale samenwerking al jaren brengt „een binnenlands belang” is, niet alleen voor „een grote mogendheid in broekzakformaat” als Nederland, maar ook voor Amerika. Het is goed om de internationale omgangsvormen te willen verbeteren maar niet „door oude schoenen weg te gooien voor we nieuwe hebben”. En dat is, zo zei Rutte, dan ook zijn „voortdurende oproep” aan Trump.