24 januari, Winston Churchill’s sterfdag. Zijn uitdrukking ’ijzeren gordijn’ is weer actueel.

De term ’het ijzeren gordijn’ - the iron curtain - is een door Winston Churchill - in 1946 - bedachte metafoor voor de grens in Oost-Europa tussen het ’vrije westen’ en het onvrije Sovjet-Russische blok. Op ’de achterkant van een sigarendoos’ werd tijdens de conferentie van Jalta (1945) de geopolitieke toekomst van onder andere Europa bepaald. Deelnemers: Stalin, Roosevelt en Churchill. Tussen 4 en 11 februari van dat jaar werd de basis van het ’ijzeren gordijn’ gelegd. Het ironische van de conferentie is dat als plaats van handeling de op de Krim gelegen stad Jalta diende. Ironisch en pijnlijk want dit schiereiland is immers in 2014 overlopen door de ’groene mannetjes’ van de Wagner-groep die op deze manier bijdroegen aan de ’groot-Russische’ waanzin van ene Poetin.

Waarschijnlijk heeft Winston Churchill tijdens de verhitte besprekingen iets harder aan zijn Julieta-sigaren getrokken, er stond namelijk nogal wat op het spel aan het begin van 1945 (met de val van het Hitlerbewind in het vooruitzicht). Het schijnt dat Churchill tijdens zijn leven zo’n 250.000 sigaren heeft weggepaft, maar hierbij dient wel vermeld te worden dat de Britse oorlogspremier de sigaren maar tot de helft oprookte. Hij doofde deze niet in Whisky, daar was hij namelijk een veel te groot liefhebber van. Overigens niet van speciale Scotch single malts, nee Churchill vond een Johnny Walker red label goed genoeg. Maar de Britse premier was eigenlijk een grotere fan van champagne, bij elke maaltijd nuttigde hij één of meer glazen. Vanwege deze ’champagne-liefde’ gaat nog steeds de anekdote rond dat voor Churchill zijn ’Franse bubbeltjesadoratie’ de reden was om D-Day te laten plaatsvinden op de Noord-Franse kust. Op deze manier zou immers het Champagnegebied snel kunnen worden herveroverd op de Nazi’s. En weet U wat een ’Churchill Martini’ is?  Een glas gevuld met ijs waarover gin wordt gegoten met in dezelfde ruimte een gesloten fles Martini, waar je zo nu en dan een blik op werpt. Wel, Churchill heeft de gezegende leeftijd van 90 jaar bereikt, volgens eigen zeggen was zijn gouden formule voor het fit blijven tot op ver gevorderde leeftijd: ’no sports, just whisky and cigars’.

Nu even weer wat serieuzer. Er zijn natuurlijk meer (staats)lieden te vinden in de wereldgeschiedenis die succesvol waren in het leiden van hun volk tijdens een existententiële oorlog, maar onder hen zijn er maar weinig die zoveel interessante en hilarische citaten hebben geproduceerd. De meeste Britten weten er zo een paar uit hun mouw te schudden, maar dat geldt ook voor veel ’continentale’ Europeanen.

Bijgaand een aantal Churchill-uitspraken. die in verband kunnen worden gebracht met de huidige Oekraïne-oorlog.

’Fear is a reaction. Courage is a decision’

’In wartime, truth is so precious that she should always be attended by a bodyguard of lies’

’There is always a strong case for doing nothing, especially for doing nothing yourself’

’The shores of History are strewn with the wrecks of Empires’

De vraag die zich opdringt is hoe Churchill zich als huidig Brits premier gedragen zou hebben in de oorlogscrisis die Oost-Europa nu teistert. Een hypothetische vraag, ik weet het, maar misschien toch interessant. Ik denk dat Churchill Poetin als een even groot kwaad had beschouwd als die ’little painter from Austria’. Maar wel eentje met beduidend minder geopolitieke en militaire macht dan Hitler in 1940. Bovendien zou Churchill - wellicht - het volgende opmerken: het ijzeren gordijn is sinds 1989 in ieder geval een stuk oostwaartser opgeschoven, dus moeten we er alles aan doen om dat gordijn nog een stukje te laten opschuiven. Opdat Rusland niet meer dat ’raadsel verpakt in een mysterie binnen een raadsel’ zal zijn. Mooie tekst nietwaar? de Bedenker ervan? Sir Winston Leonard Spencer-Churchill

Tot slot, Wat de precieze tekst was van Churchill’s ’ijzeren gordijn-quote? ’From Stettin (Poland) in the Baltic to Trieste (Italy) in the Adriatic, an iron curtain has descended across the continent’. Grofweg ligt het ijzeren Gordijn nu sluierend tussen Kaliningrad en de Oekraïense stad Cherson. Een flink stuk oostelijker, landen als Polen, Roemenië, Bulgarije en zelfs de Baltische staten zijn geen onderdeel meer van het ’Groot-Russische’ rijk. Ik vermoed dat deze ’veroostwaartsing’ van de iron curtain Churchill genoeglijk trekkend aan zijn hemelse sigaar groot plezier zal verschaffen. Maar zal hij waarschijnlijk zeggen, het is nog niet genoeg. De basis is dan wel gelegd voor het opdelen van de Russische federatie, maar zover is het nog niet.

Churchill heeft een belangrijke rol gespeeld in die andere basis, die is gelegd voor een democratisch West-Europa, een groot man is op 24 januari 1965 heengegaan. Zonder hem had het ijzeren gordijn na 1945 evengoed een stuk westelijker kunnen liggen…..Wat Churchill’s oordeel overigens over zichzelf is?

’We are all worms. But I do believe I am a glow-worm’

En Poetin? Dat sujet is een kakkerlak…….

’From Stettin in the Baltic to Trieste in the Adriatic, an iron curtain has descended across the continent’. In bijgaande toespraak hoort U deze zinsnede voorbij komen op 3 minuut 40 seconden: