De ‘traditionele’ Hongaarse en Hollandse Kerst

De donkere dagen voor kerstmis zijn bijna voorbij, het wordt tijd voor het feest van het licht. Hoe wordt kerst eigenlijk gevierd in Hongarije, in Nederland? ’Au fond’ zijn er niet echt essentiële verschillen aan te treffen  het is allerwegen ’vreten op aarde’- maar toch zijn er over en weer wel wat eigenaardigheden te bespeuren.

Ten eerste het icoon van de kersttijd, de onvermijdelijke kerstboom. Ik wil beginnen met een kleine anekdote. Het internet nieuwsportaal ’origo.hu’ heeft zijn beklag gedaan bij supermarktdiscounter Aldi – Albrecht discount weet U nog – wegens het feit dat de kruidenier in kwestie deurmatten verkoopt met een kerstboommotief erop. Dat is natuurlijk je reinste blasfemie! De in- en inchristelijke internetkrant Origo komt op voor de Joods-Christelijke wortels van de Hongaren maar vergeet dat de kerstboom van oorsprong een heidense traditie is. Het zou te vergelijken zijn dat Telegraafcolumnist Rob Hoogland drogist Kruidvat beschuldigt van godslastering omdat deze in de carnavalstijd monnikenpoppetjes verkoopt. Monnikenpoppetjes waarvan de jongeheer onder de pij te voorschijn komt op het moment dat je op het kale hoofd van het monnikje drukt.

Sorry, de kerstboom. In Nederland was het gebruikelijk om de kerstboom na pakjesavond op 5 december naar binnen te slepen, op te tuigen en de lampjes of kaarsjes erin te hangen. Tegenwoordig zijn in diverse Hollandse huiskamers reeds vanaf begin november kerstbomen te ontwaren. Jaren geleden bezocht ik San Francisco in een meimaand en ja hoor, het was niet eens zo heel moeilijk een kerstversieringswinkel te vinden. Ja, die was gesloten zeker, zult U zeggen. Nee hoor, 24/7 open en de rijen voor de kassa’s waren aanzienlijk. Obelix zegt vaak in de beroemde strip het volgende over een bepaalde bevolkingsgroep: ’rare jongens, die Romeinen’. Dezelfde reactie was bij het zien van de kassarij ook op mijn lippen bestorven, met het enige verschil dat het hier Amerikanen betrof. Samen met mijn collega’s lagen we driedubbel van de lach. Tja en nu? Wat in de USA in zwang raakt landt met enige vertraging ook in Europa en dat is exact wat we meemaken in ’old Europe’. Vaak wordt de duur betaalde niet prikkende, niet ’allergene’, bijna perfect symmetrische, bovendien peperdure kerstboom voor oudjaarsavond bij het grofvuil geflikkerd. Opgeschoten jochies steken de bomen voor of tijdens oudejaarsavond in de hens onderwijl illegaal knalvuurwerk afstekend. Dit gehele ritueel gaat gepaard met het in de fik steken van vuilnisbakken en brievenbussen, tijdens een rustmomentje rookt het opgeschoten rapaille een joint, neemt een ecstacypil en spoelt deze weg met een slok Jack Daniel’s whiskey. Uit de fles uiteraard.

In Hongarije wordt de kerstboom pas op 24 december – net vóór kerstavond –  in de huiskamer geplant, de lichtjes mogen pas ’s avonds aan als de cadeautjes worden uitgepakt (noot: ook in Hongarije wordt deze gewoonte tegenwoordig in tijd ‘opgerekt’). Maar goed,  door deze traditie kwam ik in Nederland als kleine jongen elk jaar op de koffie. Mijn vriendjes keken me vanaf midden december immers meewarig aan als ze voor de zoveelste keer opmerkten dat er in ons gezin geen kerst wordt gevierd. Uit welk inboorlingenland was ik eigenlijk afkomstig bedoelden ze eigenlijk. Gelukkig sloeg de stemming bij de kleine pestkopjes om als ik ze na kerst bij ons thuis uitnodigde. Mochten ze toch zomaar een kerstsnoepje – szaloncukor in het Magyaars – uit de boom plukken. Zoetigheid gehangen aan de takken van een kerstboom, daar hadden ze nog nooit van gehoord. En ik had nog een verrassing voor hen in petto. Trots toonde ik de cadeautjes die ’kleine Jezus’ – Jézuska – voor mij onder de kerstboom had gelegd. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw was het nog niet echt usance dat Hollanders kerstcadeaus voor elkaar kochten. In Hongarije is het kerstfeest cadeautjesfeest bij uitstek. Ik had, wonend in Nederland dus geluk met Sinterklaas – en zwarte piet, nog geen roetpiet – EN kerst als cadeautjeswalhalla. Uiteindelijk trok ik bij mijn vriendjes in december toch aan het langste eind. De bijbel bevat veel waarheden als tegeltjeswijsheden: ’de eersten zullen de laatsten zijn’…..

Het kerstdiner moet in Nederland natuurlijk elk jaar een culinair walhalla voorstellen met alle toeters en bellen eraan. Vaak betreft het een tweeluik de ene dag bij de ene, de volgende dag bij de andere familie. Zit je weer opgedirkt met die afschuwelijke aangetrouwde neef wiens bloed je wel kunt drinken. Dit jaar zal hij weer in het oneindige zwammen over die prachtige Muscat de Rivesaltes – vin doux naturel – die hij eigenhandig heeft gekocht bij dat Franse wijnboervrindje van hem. Om vervolgens een kwartier lang Mark Rutte te beschuldigen van socialistisch wangedrag, omdat die slappeling de dividendmaatregel niet door het parlement kon loodsen. Herkenbaar? Volgens mij wel. De garnalencocktail als vooraf staat nog steeds in de top 10 van Nederlandse kerstdissen. Allerlei vervelende lichamelijke onstekingen worden hiermee in de kiem gesmoord door het overmatige gehalte antibioticum in de ’spartelverse’ garnaaltjes. BN’er Beau van Erven Doren heeft ze vast gekocht bij de culinaire discounter Lidl. U weet wel van die reclame Lidl by Lidl by Lidl by Lidl by Lidl by Lidl etc enze etc enz. De riedel is overgenomen van het succesnummer little by little. Gezongen door? Dusty Springfield natuurlijk!

In Magyarenland bestaat de traditionele kerstdis uit ’gevulde koolbladeren’ en vissoep. De koolbladeren worden meestens met varkensgehakt gevuld en vers gemaakt smaakt dit gerecht uitstekend. Je moet er overigens wel een beetje een ’Hongaarse’ maag voor hebben. De traditionele Hongaarse vissoep wordt bij voorkeur in de tuin bereid EN bij voorkeur niet met een gasvlam maar pruttelend op een houtvuurtje. Karper, meerval, maar ook snoek en voorntjes kunnen als ingrediënt dienst doen en de gebruikte poederpaprika moet uiteraard van uitmuntend niveau zijn. Zoetigheid is altijd onderdeel van een Hongaarse feestdis, op kerstavond kun je je wereldkampioen koolhydraten eten wanen. Dit alles vindt plaats op kerstavond, de dag voor kerst dus en daarmee is bij sommige Hongaren de kous af. Maar ook op de poesta is het over en weer bij elkander’s familie zwaar tafelen op eerste en tweede Kerstdag in zwang geraakt. Met de kransslagaderen tot de nok toe gevuld kun je op 27 december weer naar de sportschool om alle overtollige kilootjes er weer af te trainen. De eerste paar minuten zal dit ’aftrainen’ waarschijnlijk nogal eens met bevende handjes gepaard gaan, in de afgelopen drie dagen is de alcoholconsumptie namelijk meer dan bovengemiddeld geweest…..

Op 27 december heeft het zowel in Hongarije als Nederland overigens absoluut zin om door een gemiddelde stad te wandelen. Zo rond het eind van de middag als het begint te schemeren. Alle gebouwen baden in het overdadige kerstlicht, vooral die snel flikkerende lampjeskoorden beginnen al snel op de zenuwen te werken. Je kijkt vervolgens een Nederlandse huiskamer binnen en ontwaart vaak een compleet kerstcircus met twee, soms wel drie kerstbomen. Soms zelfs op elke etage! Ja, daar heb ik die Jesse Klaver van GroenLinks nu nog nooit over gehoord! Een beter milieu begint toch bij jezelf, dus consuminderen met die kerstverlichting! Zoals gezegd, alles wat in de Verenigde Staten in de mode raakt komt met enige vertraging ook naar Europa. En daarna nog met verdere vertraging naar Midden- en Oosteuropa. In Hongarije is het ’lichtfestival’ nog niet op het niveau van de polder maar de Hongaren hebben de achtervolging stevig ingezet.

Tijdens mijn grotendeels in de wereldstad Assen doorgebrachte jeugd togen wij kinderen naar de zogenaamde ’Hertenkamp’ waar behalve reetjes en geitjes ook een kleine verlichte arreslee stond opgesteld met de rendieren er- tevens verlicht – rennend voor opgesteld. Minutenlang stonden we vol verbeeldingskracht voor dit lichtende kersttafereel, het was magisch. Vooral omdat er niet veel meer sfeervolle kerstverlichting te vinden was in deze provinciale hoofdstad. Nostalgische prietpraat, nietwaar? Toch denk ik er soms weemoedig aan terug…….

Een fijne kerst gewenst!