4 juni 1989, ’Tiananmen, plein van verschroeide aarde’. En de ’verschroeide’ democratie in Hongkong….

In het midden van het jaar 1989 braken in China studentenprotesten uit, zo’n anderhalve maand lang was het Tiananmen-plein - ofwel plein van de Hemelse Vrede - het brandpunt van protest tegen de onderdrukkende alleenheerschappij van de communistische partij. Veel media-aandacht wordt er worldwide niet meer gegeven aan de vierde juni, terwijl op deze dag alle hoop op een zich enigszins democratiserend China de bodem werd ingeslagen.

De schattingen lopen uiteen, maar hoogswaarschijnlijk bevolkten regelmatig meer dan 100.000 Chinese studenten en andere sympathisanten het beroemde en beruchte plein. Op de vierde juni van 1989 werd een hardhandig einde gemaakt aan de demonstraties. Overigens hardhandig? Dat is nog een verzachtende uitdrukking voor het moorddadige geweld dat de Chinese militairen aan de dag legden. Zwaar bewapende ordetroepen ondersteund door tientallen tanks veegden het plein in korte tijd leeg. Er werden zelfs luchtlandingstroepen ingezet die met hun parachutes neerdaalden op de protesterende menigte, voordat de para’s landden hadden ze het vuur al geopend op de weerloze studenten......

De toenmalige ’Grote Roerganger’ Deng Xiaoping verordonneerde de slachtpartij, waarna hij zijn taken overgaf aan zijn protegé Jang Zemin. De kleine Deng - hij mat slechts 155 centimeter - leefde vervolgens nog 8 jaar, hij overleed in 1997, op 92-jarige leeftijd. Mmmh, met zo’n lichaamslengte is de kans levensgroot dat Deng al vanaf zijn jeugd kampte met de ernstigste vorm van ’little people sickness’. Op de bejaarde leeftijd van 84 jaar nam hij het besluit om duizenden jonge Chinezen met tankgranaten van hun leven te beroven. Waarschijnlijk onder het motto van zijn ’illustere’ voorganger Mao Zedong: ’politieke macht komt uit de loop van een geweer’. In 1989 zelfs uit de grote loop van een Chinese tank….

Volgens de toenmalige burgemeester van Peking bedroeg het aantal gesneuvelde ’contrarevolutionairen’ 200, waarschijnlijker is dat er duizenden slachtoffers vielen. Veel landen veroordeelden het bloedige neerslaan van de demonstraties krachtig, de alheersende  partij - CCP - haalde echter haar schouders op en ging ’lustig’ door met het uitmoorden van kritische burgers. Vooral jonge Chinezen lieten zich van hun moedigste kant zien, zij gingen daags na het ’het schoonvegen’ van het Pekingse plein de straat op in diverse grote steden. Bijvoorbeeld in de stad Chengdu waar op 6 juni minstens 300 demonstranten naar de andere wereld werden geholpen. Ruim duizend burgers raakten gewond…..

Ook in Hongkong gingen burgers na de vierde juni massaal de staat op. Wekenlang werd er door honderduizenden Hongkong-Chinezen steun betuigd aan de demonstranten/slachtoffers in China. Ook sit-ins en stakingen waren aan de orde van de dag. In 1989 was Hongkong nog een Britse kroonkolonie, er werd in die tijd meestal geen strobreed in de weg gelegd tegen demonstraties. Maar van een democratie naar westers model was ook toen al geen sprake. De Britten bestuurden de zo’n 7 miljoen Hongkongers tot ver in de jaren tachtig van de vorige eeuw, autochtone bewoners hadden tot die tijd niets anders in te brengen dan lege briefjes. Naast de adhesiebetuigingen aan hun landgenoten op het Chinese vasteland waren de demonstraties ook een oproep aan ’Great Britain’ om nu eens echt werk te maken van democratische hervormingen.

Uiteindelijk zijn deze er wel (gedeeltelijk) gekomen, een echte democratie is Hongkong onder Brits bestuur echter nooit geworden. In 1997 werd Hongkong ’teruggegeven’ aan China, het Britse Hongkong veranderde in Hongkong SAR (Special Administrative Region). Vanaf het begin heeft China een lus om Hongkong’s hals gelegd die steeds verder zou worden aangetrokken, maar dit was tegen de afspraken in. Gedurende 50 jaar zou Hongkong een ’speciale’ regio blijven met een andere - lees relatief vrije - bestuursstructuur. Tja, inmiddels weten we dat de Xi Jinpingbende zijn achterste heeft afgeveegd met alle afspraken die zijn gemaakt met de Britten. De laatste gouverneur Chris Patten die verantwoordelijk was voor de overgang zal zich nog wel eens achter de oren gekrabd hebben.....

In het Victoriapark van Hongkong kwamen jaren achtereen duizenden mensen bij elkaar om de studentenopstand van 1989 te herdenken, helaas kan deze traditie niet meer worden voortgezet. Waarom niet? Een groot deel van het park werd dit jaar uit voorzorg al voor de vierde juni afgesloten. Toch durfden tientallen Hongkongers het aan om publiekelijk aandacht te besteden aan deze gewelddadige Chinese geschiedenis. Resultaat? Ze werden opgepakt ’wegens opruiende intenties en wanordelijk gedrag’. Aldus de Hongkongse politie…..

34 jaar na het Tiananmen-bloedbad is er voor de Chinezen niets ten goede veranderd op het gebied van mensenrechten, zelfs Hongkong is het kind van de rekening geworden. ’Één land, twee systemen’, dat was het motto voor de speciale administratieve regio van Hongkong in 1997, het resultaat werd ’één land, één onderdrukkend systeem’. Taiwan is gewaarschuwd. En wij zouden dat ook moeten zijn……

Bijgaand de de hymne ’Flower of Freedom’ (Bloem van Vrijheid) geschreven door de Chinese componist en singer-songwriter Cui Jian. Tijdens de studentenprotesten speelde hij een prominente rol. ’No matter how hard the rain falls, freedom still will bloom’. Het nummer werd in het Victoriapark in Hongkong elk jaar op 4 juni hartstochtelijk meegezongen door tienduizenden burgers. Werd…..